.

 .

Teber De Mendiş

Emser hema hema heme ca de yew hamnano zaf germin vêreno. Fekê kamî abeno gerreyê germî keno. Germ yew kinarî ra meys û melşeyî yew kinarî ra zorê însanan benî. Cayê zaf german de klîma û semedê meysan û melşeyan ra cîmriki(sineklik) ferz a.  

Claude Monet, Woman With a Parasol

Inawa hamnanê german de yew vîrameyîşa(anı) mi yena mi vîr ke mi hema cayêk de behsê aye nêkerdo. Ez ewro wazena ina vîrameyîşa xo ewtîya da binûsa.

Ez hema des serre nêbîbîya ez vana qay. Emrê mi dormareyê hewt, heşt û yan zî new bi. Yew hamnano germ bi û ez dayî reyde şîbîya Gomeyê Ehmedê Mihî, dewa bawkalê xo. 

Yew xalcika mi zî ay rojan de Dîyarbekirî ra gedeyanê xo reyde ameybî keyê bawkalî. Di heb lajê aye estbî ke hema şenik bî. Keyê ina xalciki û ey xalê mi Dîyarbekirî de bi.

Şewi bî û wextê kuştakewtişî ame. Keyê bawkalê mi kerreyan ra bi û esil bi xo hamnanan zaf germin nêbînê. La hewna zî şewi meys û melşeyî zaf bînê û heta serêsibayî kê mehf kerdinî. Keyê bawkalî de perwane zî çinê bi.

Yeno mi vîr, ez, dayî, a xalcika mi û gedeyê aye, bawkal û dapîri, ma pêro yew odeyê bawkalî de cila xo visti. Cila gedeyanê xalcika mi û ey mi, têhet bî. Mînderê ma têkişt bi.

Ma şîyê cili, labelê hem vera germî ra hem zî vera melşeyan ra ma nişna ca de kuştabikewî. Mi cili sero gedeyanê xalcika xo reyde zî tayê kay kerd. Badê wird gedeyê xalcika mi kuştakewtî, la ez hema haya bîya.

A gami mi dî xalcika mi yew torbe ra yew cîmriki veti û kişta mi de destpê kerd, cîmriki saz kerd.

Ê wextan de mi ina cîmriki dewa xo de zî tayê keyeyan de veynaybî û mi rê sey yew çîyo luks ameynî. Binê yew cîmriki de kuştakewtiş, mi rê sey yew çîyo zaf pîl asaynî. Seke a cîmriki mi tene meys û melşeyan ra ney, pêro dîna ra, talukeyan ra zî pawena. Zatenî dewa ma de zaf kêm keyeyan de estbî. Rîyê inê sebeban ra hamnanan çimê mi de cîmriki zaf yew haceta qiymetin bî. Heta a şewi ez hema binê yew cîmriki de kuştanêkewtbîya.

A şewi wexto ke xalcika mi cîmrika xo akerdi, yew huyayîş fekê mi ra pêşîya. Mi xo bi xo va, a şewi ina şew a, înşella ez hîni binê yew cîmriki de rehet rehet kuştakuwena. 

Semedo ke cila mi û ey gedeyanê xalcika mi têhet bî, mi va ko xalcika mi cîmriki ma heme hîrê gedeyan sero saz bika. Labelê xalcika mi fesalek cîmriki girewti wirdî lajanê xo sero tîk saz kerdi û beyntarê mi û gedeyanê xo de kinarê cîmriki dekerd binê doşekî... Ez teber de verdaya...

Teberê cîmriki kewtiş zaf hereketa giran ameyi mi rê. Qelbê mino şenik teng bi, ez kelegirin bîya.  A şewi weyra de teberê cîmriki de mendiş ande zorê mi şi ke, hema zî her sanîyeya a gami vîrê mi de ya. Her hamnan a şewi yena mi vîr. 

Xalcika mi pey cîmriki beyntarê mi û gedeyanê xo de yew sîndor ronabi. Yan zî yew sîndor ardibi mi vîr. Çimkî mi çand sanîye vatibi qay ko mi zî bigîro zereyê cîmriki... Labelê a hereketa xalcika mi reyde tayê çî sey virsoyî rîyê mi gunayî. Gedeyê aye, gedeyê şehîr bî û rîyê înan pank bi. Herinda gaskerdişê melşeyan çinê bi rîyê înan de û gerek çinê bibînê zî. Ez gedeyê dewan bîya û ê wextan de rîyê mi, qina kergi manaynî, seke yewî rîyê mi de citi kerdibi...

Ge ge zaf yew çîyo sivik, sey yew kerraya girani mezgê kê de ca gîno. Ina vîrameyîşi zî inawa ca girewto mezgê mi de. 

Mela şima yew hamnano germin zî teberê cîmrikan de nêvîyarnî :)

Terraqî Bêyomî - 1

 

Mi zî zanaynî emir bikero, eke şewî çinê bibînê. Yan zî şewî bidekewtinî yew torbe. La hewna zî sersibayî weş î. Ezanê sibayî weş o. Ez key yew ezanê sibayî bigoştara seke kişta mina çepî ra yew çî qerefîyeno. Mi Homayî ra waştinê ke, orteyê yew ezanê sibayî de venda mi bido. Labelê ey reyde zî têkilîya ma pêt nîya. Beno ke qet çina zî. Rîyê ino ra ko sey xo bikero.

Homayê şima, kam wext şima terikna ? Yê mi hema çewresê mi nêqedîyaybî. Ez o wextî ra kewta ey dima. Ez ge ge betelîyena, fek tira veradena, ageyrena yan zî cayê xo de vindena. Labelê tewr peyen rayîrraşîyayîşê mi dewam keno.  Ez bawer nêkena ke tengbîyayîşê sîneyê mi ra xeberdar bibo. Herhal ez wazena xo bixapîna, geyrayîşê ey reyde…

Pêro sûcê Adem û Hewwa nîyo çî yo?

Ez ke betelîyena, kura de yew simzêra bêwayîr est a, binê aye de nefes gîna. Paşta xo dana qirmê girmiçikin yê simzêri ro. Eke yew di mîlçikî zî corê mi de bivendî, mi ra pîlêr çin o edî. Eke darî zî çinê bibînê ma xo rê se kerdinî...

Gêrayîşê Homayî de mi xo vîndi kerd. Mi ke xo dî, mi Homa vîndi kerd. Yan ez bîya yan o.  Eke ma wirdî biameynî têhet, îllehîm çand persî mi estbî. Ez ko bipersaynî ey ra, to çêra ez yew deşta zik û ziwa de teyşan verdaya ? Çêra ti wextirawext vîndi bîyê? Cewap nêdaynî zî bînê. Wa ez bipersaynî û o cewap nêdaynî…

Seke ez yew şew bêhîş hewnê xo ra warişta û şîya teber de bêhîş geyraya geyraya û dima ageyraya ameya cila xo de mi dewamê hewnê xo kerdo. Emro ke vêret, inawa aseno mi rê.  Emro ke nêvêret, zatenî nêno nuştiş.

Mi ke nişna xoverbido, ez huyaya. Ez ke serkewte, ez xemgîn bîya. Çimkî mi ra amebi vatiş ke, qahr sermayeya emirî yo. Pey çar destan ez ino vate ra disaya. Seke ayeta Homayî ya. Oxma ke Homa, beno ke ma bêsere veredabi...

Yew mîlçika hecheciki kiştiş senî gune yo, gerek yew evdalî bêhewn verdayîş zî ay hewa gune bibînê.

Bawkal Rê

Sere de yew di ray dayî destê mi tewiştinî û ma kewtinî rayîr… Rayîrê Gomeyê Ehmedê Mihî. Ewilî ma Dêrani ra şînê Qelbîn, weyra ra zî ma koyê Hêlinî mîyani ra şînê Gome.

Gomeyê Ehmedê Mihî, dewa maya min a û pabesteyê Qelbîni ya. Peyê Qelbîni de manena û bi tirkî ti ra vanê ‘’Yeşil’’. Ehmedê Mihî, bawkalê bawkalê mi Hej Ademî yo.

Ma dayî reyde têdest şînê Gome. Mi ay çaxan nêzanaynî dayî çêra mi xo reyde bena Gome. Çimkî ez ca de Gome de eciz bînê. Embazê mi pêro dewa mi Dêran de bî û gedeyê Gomeyî zaf tayê bî, ê ke estbî zî mi înan ra hes nêkerdinî. Zaf erey mi fehm kerd ke maya mi nêwaştinî ke tekûtena ay rayîro dergi ra şêra. Qayil bînê ke yew camêrd aye het de bibo. O camêrd zî ez bîya. Mi hema tumanî xo verepey xoradaynî la problemo pîl nêbi, ez dar camêrd hesibîyaynî çimanê maya xo de.

Ma yew rayîro dergî dima Gome resaynî. Eke ma Qelbîn de nêvindertinî, dormareyê yew saet ramitinî rayîrê ma. Ge ge zî ma Qelbîn de keyê yew şinasî de mola daynî. Tewr peyen ma Gome resaynî. Bawkal Hej Ademî û dapîra Emîna resaynî… Ay bawkal Hej Adem, 9ê ina aşmi de dînaya xo bedilnayi. Ino nuşte dirika ey o, ez ewro heta ke bişina ey ser o diriknena ino nuşte de… Bawkalê mi yew diriki ra zaf vêşîr heq kerdinî ez ino zî zana. Hewna ez zana ke ino nuşte qet besenêkeno semedê yadkerdişê ey ra…

Ez û dayî ma keyê bawkalî resaynî labelê hema hema tim a gami keye de nêbînê. Yan camî de bînê yan zî yaban de. Ma zafanê zereyê hewşî de raştê dapîra Emîna ameynî û mi destê aye girewtinî. A zî pizeyo safî ra lew mi ra naynî.

Keyê ewilîn yê înan keyeyo herrin û di qat bi. Qato warîn axur bi û qatê corîn zî keyê înan bi. Yew hewşê înan xişn zî estbi ke orteyê inê hewşî de yew tuyera xişni estbî. Nîmeyê hewşî zî digirnaye bi, yanî serbanê(çatı) ey estbi.

Yew bergîrê bawkalî estbi ke zaf cîhat bi û hîz bi. Bawkal ey ra vatinê ‘’gulo’’. Bawkal ino bergîrê xo zafanê zereyê ino hewşî de a tuyeri ra bestinî.  A tuyerî, zaf yew tuyera extîyar bî û inê seranê peyenan de wexto ke xalanê mi banê bawkalê mi rijna, a tuyeri zî veti. Çi heyf…

Ma keye de vindertinê ke nişka ra bawkal pey bergîrê xo vejîyaynî ameynî. Bergîrê xo ser sey yew espar asaynî ke kê ey ra tersaynî. Eke yaban ra zî biameynî, yewna dewi ra mavajî misafireyi ra zî biameynî, tim bergîrî ser o tîk vindertinî û heybetê ey xof daynî kê. Çimkî hem qoma bergîrî hem zî qoma bawkalê mi derg bî û kê vatinê qay yew qumandanê des henzar eskerî ha yeno.

Tene bergîrî ser o ney, rayîrraşîyayîşê ey zî zaf heybetin bi. Tîk rayîrraşînê û gamê ey zî seke hesapkerdeye bî. Eke kê ey nêşinasnaynî, kê vatinê qay semedê rayîrraşîyîşî ra perwerde girewto yew ca ra.

Weş yeno mi vîr ke çand ray ma Dêran de keye de bînê, to nêdî ke kesêk vendaynî vatinê ‘’Bawkal Hej Adem ha yeno.’’ Ma ca de keye ra vejîyaynî û acêr ra ewnîyaynî ke kişta petrolî ra ha hêdî hêdî yeno. Eke bergîrî reyde zî bibînê, peya zî bibînê sey yew çuwa tîk bînê û çareyê ey berzkerde bînê. Kê vatinê qay nika ey dima yew qefleyê eskeran vejîyeno. Ande xo ra bawer bîyaye asaynî kê ra.

Dayî tim inawa vana, ‘’Ma yew ray pîyê to reyde yewbinan girewt û bawi pêhesîya. Mi dî ke ha kişta petrolî ra çareye xo berz kerdo û gamanê pîtan reyde yeno qayme. Mi senî ke ey dî, çimê mi pir hesiran bî…’’

Bawkal ke keye resaynî mi ca de destê ey o qirmiçîyaye maçi kerdinî. Mi ra vatinê ‘’lajê mi’’.  Ewîlna mi ra inawa hitap kerdinî. Seke ez lajê ey a…

Dima şinê odeyê xo de roniştinî ke, odeyo ke o tede roniştinî û misafire xo hewanaynî, tim eyn ode bi.

Bawkal gedeyanê xo xususen keyneyanê xo mîyani de tewr vîş maya mi ra hes kerdinî. Semedê ino ra mi ra zî zaf hes kerdinî. Ez zaf fizil bîya labelê qet yew ray zî nêdaynî mi ro. Heta yew ray mi û keynaya xalê mi ma pîya fizileya pîli kerdbî, destê xo mi ra nêna labelê keynaya xalê mi para di kesan kutbi.:)

Keyeyê xo de zî tim çîyanê weşan daynî mi. Încîrî, beşleyî, vamî, murîyî û sewbina çi bibînê… Ca de dapîra Emîna ra vatinê, bîyari wa gede biwero.

Odeyo ke o tede roniştinî, tim pank bi û sey yew odeyê axayî xemilnaye bi. Koşeyê odeyê xo de roniştinî û tezbîhê xo antinî, ge ge zî birontîya xo antinî pirnika xo ra. Dîsê ey de qirmeyê ey leqnaye bînê. Yew seydbaro zaf namdar bîyo xorteya xo de. Heta Dîyarbekirî zî şîyo semedê seydi ra. Boya haji zî tim ey de estbînê û xo sawitinî. Yew ray zî boya nebaşi ey ra nêameyi mi.

Eke ma hamnan bişînê, şewi ma serbanê hewşê ey ser o roniştinî û yew vayo honik govdeyê kê ra pêşîyaynî, vila bînê. Corê ma de estareyî bereqîyaynî pêro hîkmetê xo reyde. Zafanê ez, bawkal, dapîri, dayî, yew di heb xalê mi û xalcikê mi weyra de ronişte bînê a gami. Babeti çi bena wa biba, bawkali di hîrê qalanê xo de hey, şîret kerdinî ma pêrinan rê. Zaf mêrdimêko şîretkerdox bi. Heta mergê xo kê key bişînê ey het, waştinê ke yew aqil bido kê. Zaf geyrabi û zaf kesî şinasnaybi, rîyê ino ra zanayeyê ey zaf bi. Hîşê ey zî zaf quwwetin bi ke çîyêk xo vîr ra nêkerdinî. Mavajî yew meselaya ke gedeyeyê mi de mi ra vatbî, pancês seri dima eyni şekil de bêkemane hewna vatinê mi rê.

Ay ware de yewo ke nane ey nêwerdbi hema hema çin bi. Berê ey tim akerde bi û kam bere ey bicenaynî, destveng nêageyraynî. Mi qet nêdîbi ke derheqê ey de yew mêrdim qalanê nebaşan bikero. Rîyê ino ra mi key yew ca de bivatinê ez tornê Haj Ademî ya, seke a gami rîyê mi sipî bînê, ez berz bînê seke.

Zaf mêrdimêko giran bi, caran qalanê sivikan nêkerdinî. Kê yew ray zî yew qala vengi nêdînê ke fekê ey ra vejîyaya. Kêm qalkerdinî la her qala ey dekerda bînê.

Huyaynî, wexto ke şîret zî daynî wexto ke tereqnaynî zî. Labelê yew huyayîşo giran bi, huyayîşê ey. Mi caran nêdî pize ra û vengo berz reyde huya. Huyayîşê ey, dindananê xo kê ra nawitişî ra îbaret bi. Tene peşmirîyaynî yanî.

Gedeyî reyde gede bînê, pîli reyde pîl. Caran nêzanaynî zure çîya. Ez vana qay pêro emire xo de zure nêkerdbî.

O ande mêrdimo erjaye bi ke wayê ey ke ey ra des seri ra vêşîr pîl bî, ey ra vatinê ‘’keko’’.  Birayê ey şenik Hajî, wayirê da des heb gedeyan o û nameyê pêro gedeyanê ey, bawkal Hej Adem panay bî. Birayê ey, ande ey ra hes kerdinî. Hajî, nameyê lajê xo yê tewr şenikî zî semedê birayê xo ra Adem pana. Aîleyê xo de ande qiymetê ey estbi û ande way û birayê ey, ey ra hes kerdinî.

O yew vengo başî reyde nizdîyê se seri yew emir vîyarna. Çareyê ey heta gama peyeni tokerde bi. Ez ey ra razî bîya, bawer kena ke homayê ey zî ti ra razî yo. Û ez ko ey xo vîr ra nêkera. Ko tim bêro vîrê mi;

Pê destanê xo yê qirmiçeyeyan

Pê kefîya xo ya sûr û sipî

Pê çuwaya xo ya tîki

Pê rayîrşîyayîşê xo yê tîmtîkî

Pê têwgeyrayîşê xo yê giran

Û pê mi ra ‘’lajê mi’’ vatişê xo reyde

Keye Ra û Şewan Ra Tersayîş

Şewan ra û keye ra tersena ez

Kam kuça ke ez tede rayîrraşîya, nêwaşt bireso keyeyê mi

Kam tînce ke mi rê akewti, nêwaşt şêro awan

Vanê vato filan wextî de yew şaîr, “çêra agêrayîşê keyeyî ra îbaret o heyat.”

Gelek gureyî kerdo!

Wa bêro vajo, tû rayîrê keyeyî senî nêreseno keye?

Bêrî cewab bidê, çand kuçeyî lazimê ke kê keyeyê xo ra dûr bikewî?

Hesrê tewişteyeyê şermokinî, keye ra dûr senî yew kuça wazenî ke bêxem bêrî war?

Ê serê ke mi înan ra paşt girewtinî, pê çareyê xo tokerdinî û vatinê, “ez westayê inê gureyan a.” 

Ha kura de yê ê serî? 

Wa bêrî paşt bidê mi! Mûnda mîneyê mi sist bîya çimkî

Oxma ke mi xo westa zanaynî inê gureyan de

Mi yew xorteyi daybî û ez westa bîbîya hesabanê xo gore

Ez pîl bîya û tersê sîneyê mi orte ra şikîyayo mi vatinê qay

Senî mi bawer kerdinî, eke bivatinê varan vareno û ti şemsîya xo nêakenî?

Senî mi bawer kerdinî, eke bivatinê ti govdeyê xo paveyê şilî û paveyê homayî kenî?

Mi nêwaştinî ino, eke bivatinê mi ra, mi vatinê “ney”

Mi vatinê ez westayê inê gureyan a

Yew citaya awiran mi vatinê, besenêkenî semedê mexlubbîyayîşê mi ra

Çimkî ez yew mexlubê bêar bîya

Mi rê gerek havil nêkerdinî, yew peşmirîyayîşo ke ti ra helheleyê boya nimajê wesarî yena

Çimkî mi ra ameybi vatiş ke, “yew peşmirîyayîşî reyde wesar nîno.”

Mi ri girewtbi kerdeyê xo ra û ez nêtersaynî şîîranê mexlubbîyeyan ra, dirikanê rayîrramendeyan ra

Mi vatinê, “mi pêro dirikê xo bêtim bêtim warkerdî.”

 Rîyê ino ra mi xo westa hesibnaynî inê gureyan de û ez nêtersaynî ê wextan de, şewan ra û keye ra

Wextirawext mi aqil daynî, ê ke rîyê yew citaya awiran ra aqilê xo û qelbê xo pernayo 

Ez eşkera eşkera huyaynî, nimitkî zî bermaynî halê înan rê

Huyayîşê mi… 

Qet nêbo gerek huyayîşê mi ra xo bikerdinî keye û şewî

Her fekê mexrebî, yew kuçaya Mûşî ke tede darî çinê bî de mi înan pêt temîn kerdinî

Çimkî paşta mi huyayîşanê mi ra pêt bî ke înan gerek besebikerdinî şewan rê, keye rê û kuçeyanê bêdaran rê

Gerek ez şermezar nêkerdinî

Çimkî mi înan nêkerdbi

Çimkî mi tû kuçaya ke keye nêresena de vîndi nêkerdbi înan

O wext…

çêra ez tersena keye ra û şewan ra?

Feryad û Isyan

Cemal Süreya yew roportajê xo de vano, ‘’Sera 1931î de ez maya xo ra bîya. Sera 1937î de maya mi merdi. Sera 1944î de mi Dostoyevski wend û ay rojî ra ke huzurê mi çin o. Bîyografîyê mi ande yo.’’

Ez key ina cumleya ey bifikirîya, edilîyeno hîşê mi. Gelo yew însan, vera yew hunermendî ra hîsanê xo, senî inawa weş eşkera keno? Senî inawa vateyan pêano semedê yew nuştoxî ra? Cemal Süreya Dostoyevsk'î ra çandi hes keno?

Ewro ez cumleyê Cemal Süreya reyde destpê ino nuşteyê xo kena: ‘’Mi yew deyîri goştariti, mi dima şîîra a deyîri wendi û ay rojî ra ke huzurê mi çin o... ‘’

Rewna ra ke yew deyîri goştarena ez. Ez vaja des, şima vajê pancês seri est î. Ez qet ti ra eciz nêbena û fek ti ra veranêdana. Esil bi xo yew deyîri ney, di deyîrî yê. Labelê wirdî deyîrî zî wayirê eynî vateyan î, tene vatoxê înan cîya yê û cîya varyantani de ameyî wendiş.

Nameyê ina deyîri ‘’Feryad-ı İsyan’’ o û raya ewilîni mi Mazlum Çimen’î ra goştaritibî. Zafê kesî sey mi ina deyîri Mazlum Çimen’î ra goştarita. Çimkî şîîra ina deyîri, raya ewilîni hetê Mazlum Çimenî ra yena bestekerdiş. Cêr de ez ino xusus ser o hewna vindena.

Mazlum Çimen’î ra goştaritişî mi ra zaf dima mi dî ke Hozan Beşir zî ina deyîri waneno û wendişê ey, wendişê Mazlum Çimen’î ra zaf cîya yo. Hozan Beşir terzê xo de waneno ina deyîri. Wendişê Hozan Beşir’î de sazi dahîna vîş yena şuxulnayîş û deyîrbaz pey zimîya(yankı) vengê xo deyîri xemilneno. Seke şima zî zanê, bi hawayo pêroyî terzê Hozan Beşîr’î inawa yo. Ewtîya de ez lînkê varyantê Hozan Beşir’î ronena ke şima deyîra ey bigoştarî û fehm bikerî ez behsê senî yew deyîri kena: Lînk

Mazlum Çimen zî varyantê xo de sazi şuxulneno labelê esil bi xo pey enstrûmana ‘’ney’’i reng dano deyîri. Varyantê Mazlum Çimen’î de cayê ke tewr zaf weşê mi şinê, cayê ke ina neyi cenîyena yê. Ez ewtîya de lînkê deyîra Mazlum Çimen’î zî ronena ke ê ke hema nêgoştarita wa bigoştarî. Yan zî eke şima rewna ra nêgoştarita, wa bîra vîrê şima: Lînk

Ez wirdî varyantan zî zaf wext est o ke goştarena û wirdînan ra zî seyyewbinî hes kena. Seke wirdî varyantî, di keyneyê minê dilet î. Esil bi xo ‘’goştaritiş’’ beno ke çekuya raşt nêba semedê inê deyîran ra. Ez tene nêgoştarena, seke ez sey oksijenî ancena zereyê xo inê deyîran, seke ez deyîri mîyani de emir kena.  Labelê ez her wext nişna bigoştara û nêgoştarena zî. Çimkî inê deyîrî, deyîrê her wextî nîyê. Semedo ke kê inê deyîran ra tewr zaf keyîf bigîrê, gerek halê ruhê kê mûnasîp bibo. Eke ez yew gama normali yew gama rojaneyi de inê deyîran ra yewî abikera, seke ez vera a deyîri de yew bêhurmeteyi kena. Semedê goştaritişê înan ra gerek halê ruhê mi normal nêbo.

Heto bîn ra çîyo ke tewr zaf mi kaş keno inê deyîran, vateyî înan î. Mûzîkê wirdî varyantanê inê deyîran yew kinar, vateyê înan yew kinar… Seke mi cor de zî va, vateyê wirdî varyantan eynî yê, tene vatoxî û mûzîkî bedilîyenî.

Ewtîya de ez wazena vateyê înê deyîran binûsa ke şima nêvajê ino gêj vano se...

 

Mem nelere gark olmadı Zin’in ateşi için

Ferhat dağlar delmedi mi Şirin’in düşü için

Kusur ise her saniye her yerde seni anmak

Mecnun az mı yemin etti Leyla’nın başı için

 

 

Gözlerinin dokunduğu her mekan memleketim

Bakıver de uzamasın gurbetim esaretim

Ahmet Arif hasretinden prangalar eskitmiş

Beni böyle eskitense prangalı hasretin

 

Sana yine sana yandım Nesimi’de dün gece

Gözlerinle yüzüleyim bend olayım Hallac’a

Böyle hüküm buyurmuşlar Tanrılar divanında

Ha ben sana yollanmışım ha Muhammed miraca

 

Cümle cihan güzelleri yüzlerine ben örsün

Gözlerin balyozu oldu içerimdeki örsün

Ruhumdaki fırtınalar Merih’i usandırdı

Nuh'a haber eyleyin de gelsin de tufan görsün

Çi şîîrêka pîli! Çi şîîrêka dewlemend! Û çi şîîrêka hêzdar!

Bitaybetî cumleya ‘’ Ha ben sana yollanmışım ha Muhammed miraca’’ seke destê yew mehluqatî ra nêvejîyaya! Seke corî ra yew qatê bimbarekî ra helqetîyaya û ameya war. Yew însan zereyê xo de senî yew eşq bikirişo ke ina cumle ey ra teber bena? Senî yew cenî muhatabê ina cumle bîya ke ina dîna de emir kena? Axx! Çand emir lazim o semedê muhatab bîyayîşê ina cumleyî ra?
Labelê werekna tene yew cumle bibînê ke inawa mi têser têbin bikerdinî…Hele wa bêrî pêser pêro aşiqî, pêro şaîr û serxoşî… Wa bêrî pêser û bipeymawî giraneya cumleya ‘’Gözlerinin dokunduğu her mekan memleketim’’ î…Yew citaya çiman senî her ca kê rê kena welat? Axx! Ay senî yew welato ke mîyani de tene yew mêrdim emir keno?

Kê vateyanê yew deyîri ande begom bikerî û seran dima bander bibê ke wayirê inê vateyan kam o… Inê vateyî kam şîîri ra ameyî girewtiş û a şîîri, senî yew şîîr a? Eya, ez newe waqifê inê malumatan bîya...

Yew aşmi ra ver ez Istanbul’î ra ageyraynî Mûş, rayîri ser o ez yew şewi Malatya de embazêk hete de vinderta. A şewi, bişeklêko spontane ez înternetî de yew sîte ra bander bîya ke deyîra Feryad-ı İsyan'i, esil bi xo zaf yew şîîrêka pîli ra ameya girewtiş û nuştoxê ina şîîri bi nameyê Ozan Emekçi(Ali Haydar Levendiz) yew deyîrbaz o ke wareyê xo de deyîrbazêko namdar o. Ewtiya de ez wazena bikilmî behsê ino hunermendo serkewte bikera. Ozan Emekçi, kurdêko elewî yo û Maraş’î ra yo. Qirkerdişê Maraşî de pîyê ey yeno kiştiş û dima 1980î de hetê dewleti ra hemwelatîyî(vatandaşlık) ra yeno vetiş û surgunê Almanya beno. Di kitabe şîîran yê Ozan Emekçi estê ke nameyê kitabo ewilîni, Özgürlük Mahkumları yo û sera 1996î de ameyo çapkerdiş. Nameyê kitabo diyini, ‘’Feryad û Isyan’’ o ke 1998î de yeno çapkerdiş. Inê kitaban ra kitabê Feryad û Isyan'î yo ke ewro wesîleyê ino nuşteyî bîyo…

Kitabê şîîran ‘’Feryad û İsyan’’ seke qapaxê ey de nuseno, sey yew destani, yew şîîra dergi ra yeno meydan. Feryad û İsyan, hem nameyê ina şîîri hem zî nameyê kitabi yo û ina kitabi de tene ina şîîri ca gîna. Şîîra Feryad û İsyan, 77 heb çarane(dörtlük) ra yena meydan û deyîra Feryad-ı İsyan'i, tene çar heb çaraneyê ina şîîri ra ameya bestekerdiş. A sîte de şîîra Feryad û İsyan’i 77 heb  çaraneyî xo reyde ca gîna. Mi a şewi beno ke yew saeti ra vêşîr ina şîîri a sîte de wendi… Ge ge yew çaraneyî ser o ez panc daqqa vinderta. Ti mevaji sey çaraneyî ke ameyî bestekerdiş, çaraneyê binê zî zaf weş î. A şewi ez qayil nêbîya ke wendişî reyde ina şîîri biqedîya… Hema hema her çaraneyê aye, sey manîfestoyê yew hîsî bî. Semedo ke şima zî Şîîra Feryad û İsyan’i biwanî, ez lînkê a sîte ewtîya de ronena: Lînkê Şîîri 

Eynî şewi ez dekewta înternet ke kitabê ‘’Feryad û İsyan’’i biherîna. Eke tene yew kitabi, sîteya yew sahafî de vejîyayo rotişî. Mi ca de herînayi û ewro wexto ke ez ino nuşto nusena, ino kitab ha kişta mi de vinderte yo. Cî ko kewta mi dest, ay rojî ra çimê mi de seke yew kitabo bimbarek o. Fitrafê qapaxê kitabi ke mi cor de sereyê ino nuşte de ca dayo ey, kitabê xo ra mi kaş kerd.

Kitabê Feryad û İsyan’i raya ewilîni hetê Mazlum Çimen’î ra ameya bestekerdiş ke Mazlum Çimen û Ozan Emekçi, embazê yewbinanê gedeyeyî yê. Badê Ozan Emekçî bi xo zî Feryad-ı İsyan’i waneno ke lînkê wendişê ey zî ez ewtîya de ronena. O zî zaf weş waneno ina deyîri: Lînkê Deyîri

Tewr peyenê ino nuşteyî de ez wazena ke kitabê Feryad û İsyan’i ra ca bida yew çaraneyi û binê aye de zî zazakîya aye binûsa. 

  

 

         Eke îmanê mi est o birûyê to mujeyî to zî dînê mi

         Muhammed ageyreno Kabe la ey mi ti ya hetê mi

         Musa çogana xo ya namdari reyde çarmîxa xo reyde Isa

         Wa pêro bitemamî ey to bî çimê to ey mi

EY EVDALÊ AXIR ZEMAN! TI KURA VAZDENÎ ?

 ‘’… de vaji, ey evdalo lal û ker! Ma rê deyîranê dengjbêjanê koran vaji.’’

Ûmer Barasi inawa qedineno şîîra xo Vengdayîş’i. Ina şîîra xo de şaîr tayê persan perseno tayê kesan ra ke, cewabê inê persan inê kesan de zî çin ê. Inê kesan ra yewî zî yew ‘’evdal’’ o. Ina şîîri de evdal yew ray ‘’evdalê axir zeman’’ beno, yew ray zî ‘’evdalo lal û ker’’ beno.

Ez key ina şîîra Ûmer Barasiyî bigoştara ez çekuya ‘’evdal’’î ser o fikirîyena. Ez xo bi xo vana, gelo ma çandê kêm fikirîyenî ina çekuyi û muhatabanê aye ser o? Halbike ande yew çekuya weş a û bimehna ya ke. Hem çekuyi bi xo, hem zî muhatabê aye.

Salvador Dali - La persistencia de la memoria

Kê wexto ke ferhengan ra ewnîyenî, tirkîya çekuya ‘’evdal’’î sey ‘’gezgin, yoksul, derviş, abdal’’ ameya terîfkerdiş. Şarê ma zaza û kurmanc mîyani de ina çekuyi heyatê rojaneyî mîyani de zaf şuxulîyena û zafanê inawa mehnayan de yena şuxulnayîş: keso bêsere, kêso ke bêamanc emir keno, keso ke bê yew kar û debar o, keso ke têwgeyrayîşî xo reyde şarê zafanê ra cîya keweno ûsn. Yanî şarê ma mîyani de ina çekuyi, wayîrê yew şuxulnayîşo baş nîya. Eke kesêk ra ‘’evdal’’ vajîyeno, goreyê vatoxî yew kemaneya ay kesî est a.

Eke şima zî ferk kerd, corî de wexto ke mi şarê ma mîyani de şuxulnayîşê çekuya ‘’evdalî’’ îzah kerd, mi tim çekuya ‘’keso’’yî şuxulnayi. Çimkî ina çekuyi yew çekuya nêrî ya û hema hema bitemamî camêrdan ra vajîyena. Semedê yew cenî ra nêşuxulîyena. Helbet yew sebebê ina rewşi est o. Ina çekuyi tirkî de raşteraşt yena mehnaya ‘’abdal’’î û kokê çekuyi zî erebkî yo. Tirkî de zî çekuya abdalî, yena mehnaya derwîşo ke semedê fikiranê tarîkatê xo ca bi ca geyreno. Ey derwîşê veren zî tim camêrd bînê. Rîyê ino ra tirkî de zî semedê camêrdan ra şuxulîyena.

Çande ziwanê ma de mehnaya ina çekuyi bixerepîyo zî ma fehm kenî ke evdalê verênî, semedê yew amanco bimbarêkî ra ca bi ca bêsere bêsere geyraynî û tim feqîreyi mîyan de bî. Cilê înan kehan bî, sey yew belengazî bî la yew amancê înan estbi ke ino amanc maddî nêbi, manewî bi. Ewro zî ma her yewî ca bi ca semedê yew amancî ra bêsere geyrenî. Cilê ma kehan nîyê û ma teber ra sey yew belengazî nêasenî. La yew amancê ma yo bimbarek çin o. Amancê ma, pizeyê xo dekerdiş û mal pêserkerdiş o. Bitemamî amancê dûnyewî yê. Wextê axir zemanî, amancê ma yê îlahîyê ma ra girewtî û amancê dûnyewî yê dayê ma. Vera ino terampeyî(takas) de zî cilê ma yê kehanî newe kerdî. Û ma ra va ke wextê axir zemanî, vazdî! Vindertiş çin o, tim vazdî. Eke şima vinderî, cilê şima kehan benî, asayîşê(görünüş) şima beno sey yew belengazî û şima ay wext fekê şarê xo de benî yew ‘’evdal’’. Eke ma goş bidê ino wextê axir zemanî, ma benî evdalê ey. Evdalê axir zemanî. La eke ma goş nêdî ey, ma benî evdalê şarê xo!  Her di opsîyon de zî eleqeyê ma û evdalanê verênan çinê beno.

Seke şima zî veynenî, ez behsê hîrê tewir evdalan kena: evdalê verênî, evdalê axir zemanî û evdalê şarê xo. Inê heme hîrênan ra tene endamê gruba ewilîni, yanî evdalê verênî ‘’evdalê rastikînî’’ yê.

Evdalê verênî, hemt û halê xo ca bi ca geyraynî. Eke bibetelîyaynî, vindertinî. Ge ge rojan reyde vindertinî. Ge ge zî rojan reyde geyraynî. La ewro ma evdalê axir zemanî, yew daqqa nêzanî vinderî. Ma nişnê vinderî. Çimkî îmkanê vindertîşî, nêdîyayo ma. Ma gerek tim bivazdî.

Ez ewtîya de wazena yew pers şima ra bipersa ke esil bi xo ino pers, gerek peynîya ino nuşteyî de bibînê. Gelo tewr peyen şima key dormareyê xo de yew ciwano/a sebirdar(sabırlı) veynayi?

Çand wextî ra ver ma yew cemaatî de ronişte bî. Yew merdim yew qali kerd ke wesîleya ino nuşteyê mi bi. Ino merdim behsê wextê nikayînî de lezbîyayîşê heyatî kerdinî û yew heneki reyde yew nîmûne da. Va;

-          Yew mergê dima semedê meytî ra xitmê Quranî wanîyeno. La wextê însanan çin o ke 30 heb cûzan bigoştarî. Çimkî zaf derg rameno û ma gerek a tezîya dima şîrê sewbina cayan. Rîyê ino ra eke 30 heb telefoni ra eynî wextî de qeydê cûzan abikerî û bidê goştaritiş dahîna mûnasip nêbeno?

Dewamê teraqa xo de ino merdim behsê kilmeya rojî kerdinî û vatinê, ewro edî wext însanan rê bes nêkeno. Rojî ma rê kilm yenî, ma gerek yew rojî mîyani de hîrê çar heb karan bikerî. Rîyê ino ra dergbîyayîşê yew tezîye yan zî yew veyveyî, nêverdeno kê sewbina karanê xo bikerî.

Gelo şima zî ferq kerdo heyatê ma çandi lez bîyo? Ma çande lez têwgeyrenî û wextî çande lez qedinenî? Mesela şima vîr yeno, kam wextî ra ke 24 saetî edî şima rê bes nêkenî? Hefteyî yan zî aşmî bes nêkenî?

Heyato nikayîn û dewro modern de yan zî mavajî axir zeman de , yew daqqa ma rê vindertiş çin o. Seke her saeta ma programkerde ya. Wext ande pêt bîyo ke, semedo ke ma ey ra tapa nêmanî gerek ma zî pêt bibê. Ma çande pêt têwgeyrenî zî hewna ma nişnê wextî biresî. Ino pêt têwgeyrayîş zî hîş û mezgê ma xeripneno. Çimkî mezg, semedo ke wazeno ma tim pêt têwbigeyrî, gama ke semedê yew nefes girtişî ra zî bibo ma vindertî, ca de binhişmendîya(bilinçaltı) ma de inawa fikirî peyda benî: mevinderi, ti heme kesî ra tapa kewtî, biewnî şar to ra vîyart ûsn. Binhişmendîya ma inawa fikiran reyde weswese dana ma û hîşê ma betilnena, huzurê ma pernena.

Na ray yewna hetê ina mesela zî est o. Tarîxê inawa pêtbîyayîşê heyati, semedê ma ra zaf rewîn nîyo. Rîyê ino ra wucudê ma, fîzyolojîyê ma goreyê inawa pêt têwgeyrayîşî adapte nêbîyê. Ma  sereyê yew rojî de vanê, ma ewro çar panc heb karanê xo hal bikerî û şewi zî şêrî cayêk misafireyi. Labelê lingê ma, çokê ma û mezgê ma goreyê inawa yew rojî ra hema mûnasip nîyê. Rîyê ino ra wexto ke ma inawa yew rojo teşqaleyin vîyarna, peynîya rojî de wucud û mezgê ma zaf betelîyaye benî. Semedê ino ra yo ke ewro nêweşîyê zaf bîyê. Çimkî wucudê ma nişno ino têwgeyrayîşo pêt hewano, wucudê ma ino vazdayîşî rê bes nêkeno û timûtim îqaz dano, heremîyeno.

Wexto ke ez semedê folklorî ra xebetîyaynî, ez bander bîbîya ke veyveyê tewr ewilînî ge ge yew hefte ramitinî. Nizdîyê inê wextan mavajî vîst hîrês seri ra ver bîyê hîrê roj.  Nika zî bîyê di saet. Ewro ge ge pîlê ma yew şewi de şinê di heb veyveyan. Mêrdimê verênî yew hefte yan zî hîrê rojî yew veyve de kaykerdinî, şayî viraştinî yanî tehm girewtinî ay veyveyî ra. Bila qayil nêbînê ke ay veyve biqedîyo. Labelê ewro mêrdimanê ma rê di saet yew veyveyê salon bile zaf vîş yeno. Şinê yew veyve û yew saeta xo teber de vîyarnenî, saeta xelati(takı) ameyî, xelata xo pakenî û vazdenî teber şinê. Tene veyveyan de ney, yew tezîye de misafireyi de yan zî mavajî yew kare rojaneyî(günlük iş) de zî inawa bîyo. Ma whatsappî ra yew mesaj şawenî û eke ca de ay mesaj telefonê muhatabê ma nêreso, ca ma nêkeweno. Semedê şebeke yan zî înternetî ra eke da vîst sanîye ay mesaj muhatabê xo nêreso zereyê ma girîno. Eke muhatabê xo resa, na ray ma qayilê ke muhatabê ma ca de cewap bido ma. Eke yew merdim whatsappî ra yew saet cewap nêda ma, ma xo bi xo vanê her hal qayil nîyo mesajê ma biveyno. Çimkî goreyê ma, ewro mûmkin nîyo ke yew însan yew saet telefon nêgo xo dest. Ma bawer nêkenî ke yew merdim bê telefonê xo yew saeti vîyarno. Heto bîn ra ino hîrês çewres seri ra ver pîyanê ma eskereyi ra yew mektup erşawitinî û yew aşmi de ancax dewi resaynî…

Gama nikayini ra gama ke ma ha tedeyî ra tehm girewtiş xo vîr ra kerdo ma. Giraneya ey reyde ma emir nêkenî. Seke ma emir mîyan ra vêrenî. Temasê ma û heyati de mehna zaf kêmîyaya. Sey evdalanê verênan ma acêr qayme vazdenî labelê semedê tû amancê bimbarekî ra ney.Ma xo rê tayê amancê maddîyê viraştî û inê amancî nêverdenî ma heyati ra tehm bigîrê. Ma zî evdal î, labelê evdalê axir zeman î.

Charli Chaplin fîlmê xo yê namdar Modern Times de 90 seri var ino xisus ser vindeno. Ino fîlmê Chaplînî de însan, sey yew parçeyê makînayi yo, tim yew vazdayîşî reyde wazeno yew cayî bireso û bedilîyayişî wextî ra tapa nêmano. La semedê ino amancî ra estbîyayîşê xo fîneno orte û beno yew parçeyê sîstemî.

Ma gerek ino vazdayîşî mîyani de ca bi ca wext bi wext binê yew seya honiki de vinderî û xo ra bipersî. Ey evdalo axir zeman ti kura vazdenî?