MESELAYA KAL MÎSAYÎ ZEYDANÎ Û MEMÊ GERGERÎ

Kal Mîsa, bawkalê zeydanijan hesibîyeno. Goreyê vatişan, dewa Çewligî Musîyan(Tirkî: Yamaç Köyü) ra yeno Dêran. Zeydanijî zî nika eslê xo Çewlîg ra zanê. Kal Mîsa bawkalê pêro zeydanijan hesîbîyeno.

Keyê Kal Mîsayî, Dêran de nizdîyê Bîrê Dewi de herinda keyê Hej Topuyî de bîyo. Nameyê cenîka jey Taji bîya.

 Yewna merdim est o ke ti ra vanê Memê Gergerî. Gergerî(Qezaya Semsûrî/Adıyaman) ra yo. Memê Gergerî û Kal Mîsa wazeni kerwayeyî bikê. La ti mevaji Memê Gergerî de xayiney est a. Ay beyntaran da Memê Gergerî çimi defneno Taji. Yew roj Memê Gergerî û peyeyî ey yenî Dêran. Dewe de şonê Bîrê Dewi ser ke awi borî. A game Taji zî bîr sero aw todena.

 Memê Gergerî vano, kerwa Taji hela yew firaqê awi bidi ma, ez û inê peyeyî ma borî.

 Taji firaqê awki dana bere. 

Mem peyeyanê xo ra vano, şima pêro awi borî û dima bidê mi ez peynî de wena. Peyeyî awki wenî û dima danê ey. O zî awka xo weno û dima fisal giştireyê xo dekeno firaqê awki. Dima firaq dano Taji. Taji senî ke giştire veynena, şaş bena. A gami nêzana se bika, ecelî reyde fikirîyena û dima vana, kerwa Mem hela yew deqqa meşîrê, paveyê mi vindî. Wîna vana û heta keyê xo şona. Zatenî keyê ja nizdîyê Bîrê Dew o. Şona yew gota silî dekena yew torbe û ana dana Memî. Mem nêveyneno zere de çi est o. Xelata xo gêno û keweno rayir. Keyfê jey yeno. Rayir de peyeyanê xo ra vano, mi kerwa Taji xo dest fînayi. Dima xelata Taji akeno ke çi biveyno! Yew gota silî dekerde ya. Hêrs beno, dano çokanê xo ro. Vano, Taji vato ti mi rê bîyê sey inê silî. A game Mem peyeyanê xo ra vano, ma zor reyde Taji nêgî, Taji weşî reyde mi nêgîna.

Taji zî şona Kal Mîsayî ra hal hewalê mesela vana. Kal Mîsayî fehm keno ke Mem semedê Taji ra fîneno keyê jey ser. Semedê ino ra plan keno û Taji ra vono ez peyê axurî ma qul kena û goreyê yew estori ber dekena ke kam gami Mem ame, ez weyra ra pey estor vejîna şona Daranê Xerîban het û weyra de paveyê Memî vindena.(Darê Xerîbî, kê ke berê mezelê Hezretê Pîr Mensurî ra dekewenî mezel zere, kinarê çepî de manenî.Verê çand heb darî weyra de estbî la nika tene yew dara şalbîra extîyari est a. Semedo ke Memê Gergerî û peyeyî ey xerîb bî û binê ay daran de defin bîyê, nameyê daran Darê Xerîbî bîyê.) 

Yew şewe Kal Mîsa ke zere do, berê înan kewîno. Kal Mîsa vano, Tajî biewnî maveynî kam o. Tajî ewnîyena ke Mem berê înan keweno. Vazdayîşî reyde yena Kal Mîsa ra vana. Kal Mîsa ageyreno ja ra vano, Tajî ti înan rê tayê qalanê weşan biki, ez estori gêna vejîna şona Darê Xerîban heti. Ê ko ageyrayiş de weyra ra vêrî.

Kal Mîsa estora xo gêno û şino Darê Xerîban heti.

Taji ey dima Memî rê ber akena. Mem vano, kerwa Taji kerwa Mîsa keye do? 

Taji vana, keye de nîyo.

 Mem vano, raşt vaji kerwaya mi, o keye do?

Taji vana, beron xo berxon veri ra nêlimneno, Kal Mîsa şîyo Sûka Siltonî! (Sûka Siltonî, pirdê dewa Gulzanî ra daşt dewa Elzilfîyon de yew ca yo. Wirdî dewî zî dewî Pîranî yê.)

Mem vano, qay şîyo Sûka Siltonî ?

Taji wîna vana; 

Şîyo çarî(Nameyê estora Kal Mîsayî) rê ano naley

Tajî rî zî ano hincarey(Bîlezîkî zûreyinî)

Kerwa Memî rî zî ano çekê(Sîleh) kerwayeyi.

A ke wîna vana, Mem bawerey keno ke Kal Mîsa keye de nîyo. Dima di peyeyanê xo ra vano,  Taji bîyari ez ja peyê xo de wenena. Taji gêno peyê xo de estor weneno û peyeyanê xo reyde keweno rayir. Amancê jey, Taji dewa xo berdiş o.

Gama ke Memê Gergerî û peyeyê jey yenî Darê Xerîban resenî, Kal Mîsa vera înan de wardeno. Peyeyî Memî tîrkemonan(Tirkî: ok)  vîye Kal Mîsa denî. 

Taji ewnîna ke peyeyî zafî û pê tîrkemonan zorê Kal Mîsayî benî, ageyrena Memî ra vana, kerwayê mi inê çi dimirîştêyî(Rişteyî verênî ke pê peşmê heywanan ra la, resne ûsn virazîyaynî.) keynonî şima pey kay kenî, tadî qedimê camêrdan! (Qedimê camêrdî: Tirs û kalme) Wîna vana û Memê Gergerî har kena.

Senî ke tadenî tirs û kalme, Kal Mîsa înan perîşon keno. 

Mem û peyeyê ey pêro pêser vîst û panc te benî. Semedê ino ra ina mesela dima wîna wajîyeno: Kal Mîsayî Zeydono, xismê vîst û panc tenon o!

Ino vîst û panc tenon ra zafê remenî,  Kal Mîsa ti ra hewt heban kişeno. Tewr peynî de Memê Gergerî tene maneno. Kal Mîsa şono ke ey bikişo, Memê Gergerî ageyreno ti ra vano, kerwa to ra yew rîcaya mi tene est a. Ez ina rîcaya xo vana û dima qetlê mi to rê helal beno. 

Kal Mîsa vano, vaji. 

Memê Gergerî vano, tirba mi û tirba peyeyanê mi ke to kiştî, binê inê daran de roni. Amnon ra amnon bêrî tirba mi ser xeyma xo pirodî (Yanî komi virazî) û qay homayî wa kerwa Taji nimaj ra nimaj  qatixê xo tirba mi sero binîro û mi rê bidirikno.(Tirkî: Ağıt yakmak) 

Kal Mîsa vano, tamom û dano piro Mem kişeno.

 Memê Gergerî xo dima di heb lajan vîyedeno. Yew roj Gerger de yew pîri şona eynî ser. Şona awi todena şarba(Tirkî: testi) xo. Inê lajê Memê Gergerî ra yewî tîrkemon paneno û şarba pîri quli keno. Pîri hêrs reyde ageyrena ti ra vana, ika têqerfîyayenî! Şima çi bîyê bela? Pîyê şima bela bi bi û heta ke şi Dêran da şar ey kişt!

Gedeyî Memê Gergerî heta a game nêzanaynî pîyê înan kişîyayo. Vatinî qay ecelê xo reyde merdo. Ina qala pîri dima gedeyî şonê keye û maya xo ra persenî, dayê pîyê ma senî kişîyayo? 

Maya înan vana, yewer pîyê şima nêkişto, xo rê emir Allayî reyde merdo.

 Ê vanê, ney pey emir Allayî nêmerdo, ti gerek ma ra raşt vaja. Ma şîyê eynî ser u pîri ma ra va ke pîyê şima Dêran de kişîyayo.

Teslîya maya înan kewena û vana, pîyê şima pîs bi, cayê xo de nêvindet û şi Dêran de kişîya. Pêro meselaya Memê Gergerî û Kal Mîsayî sere ra heta peynî vana înan rê.

Wirdî lajî badê pîl benî û Kal Mîsa zî beno extîyar. Kal Mîsa Dêran binê tîyeran de rojanê xo vîyarneno.

 Inê wirdî lajekî persenî persenî û şonê dewa Dêran de Kal Mîsayî binê ay tîyeran de veynenî û ti ra persenî, ti kam î? Çî yê, çikare yî? 

Kal Mîsa zî cewabê pêro persanî înan tek tek dono. Mesela yena Memê Gergerî resena.

Wirdî lajekî  vanê, to çand te kura de kiştî? 

Kal Mîsa vano, mi hewt te binê ay daran de kiştî. Sermînê înan Memê Gerger bi û semedo ke çim vist cenîya mi, mi ey kişt. Cayê Darê Xerîban înan nawneno.

Inê wirdî xortî weyra de Kal Mîsayî kişenî û perrenî şonê Gerger.

Qal cayê xo de nêvindena û fek bi fek vila bena. Vajîyeno ke Gergerî ra di lajê Memê Gergerî ameyî û Kal Mîsa kişto, heyfê pîyê xo girewto.

Kal Mîsa zî xo dima di lajî verdayî. Wirdî lajê Kal Mîsa zî Dêran ra şonê Gerger û ay wird lajanê Memê Gergerî kişenî. Qesasê pîyê xo gênî. 

Meselaya Kal Mîsayî û Memê Gergerî zî ewtîya de qedîyena.*

*Mi ina mesela 28/10/2022 de dewa Pîranî Zeydan de Hej Kedrîya Bînay(73) û Hej Mehmûd Bînay(82) ra goştarita.

   

PÎRANÎ RA ÇAND DÎMENÎ

Sereyê ina aşmi de ez semedê babeta tezê masterî xo ra şîya Pîran. Babeta tezê mi folklorê Pîranî yo. 8-9 rojî mi est bi û gerek ino 8-9 roji de heta ke mi şina tewr vîş dewan bigeyraynî ez. Dewan bigeyraynî û dewijan reyde folklorê sero qal  bikerdinî mi.

Pêro pêser heşt roj ez dewanê Pîranî geyraya. Ino heşt roj semedê mi ra zaf weş vîyart. Hem semedê babeta tezê mi ra hem zî newe mêrdiman şinasnayiş û dewî ke heta nika mi nêdîyê, veynayişî ra. 

Ino heşt rojî ra dima ez xo ra hêrs bîya, semedo ke heta nika ez biteferruat inê dewan nêgeyraybîya. Ez bi xo pîranij a labelê zafê dewî Pîranî nêgeyaraya hema.

Ino geyrayiş dima mi waşt ke çîyî ke ino heşt roj kewtî vera çimanê mi, ez sey yew gêrayox tîya de binûsa. Dewan, mêrdiman û dewan de rewşa zazakî, rewşa folklor û kultirê fekkî ûsn binusa.

Ino heşt roj ez pêro pêser 11 heb dewan geyraya. Nameyê inê dewan wîna yo: Vîrdon, Kufarb, Wîri, Ersek, Zixir, Gozel, Kelkom, Herdon, Daxon, Qelbîn û Zeydan. 

Ez rojê ewilîn ra heta rojê peyen bihawayo kronolojîk dewi bi dewi geyrayişê xo nusena ke pey nuşte vila nêbo û dahîna zelal bêro fehmkerdiş.

ROJÊ EWILÎN: ERSEK (GELİNCİK)

Erseki ra darêk

Ino rojê ewilîn de mi waşt ke ez şêra yew mêrdimo şinasî het ke rojê ewilîn de hewesê mi nêşikîyo. Ez şîya keyê embazê xo û mi pîyê ey Hîkmet Babur de xeylêk tereqna. Ez, Ridvan û Rohelat ma pîya bî. Hema hema 4-5 saet ma weyra de mendî.

Keko Hîkmet goreyê emirê xo, gelek çî zanaynî. Emirê ey 57 bi.. Çîyo ke ina teraqi de zaf weş ba mi şi, meselaya Sîyabend û Xece eşnawitişê mi bi. Tabî pîranijî nêvanê Sîyabend, vanê ''Seyehmed.''

Rojanê bînan de zî ez ina mesela sewbina mêrdiman ra zî persaya, mevaji ke ina mesela Pîranî de zî zaf ameya vatiş û zaf behsê ya bîyo. Yanî mezgê pîranijan de cayê xo girewto. 

Keko Hîkmet ma rê behsê meseleyan û verênan kerd labelê gama ke dor ameyî deyiran, va ez nişna deyiran vaja. Va, yew dewijê ma est o, o weş deyiran vano, ez venda ey da wa o bêro. Ma zî bikeyfweşî va, tamom.

Ca de telefon kerd ay dewijê xo rê. Tira va, lez bî, televîzyoncî ameyî û to kaş kenî. Ma tayê huyayî û ma va, herhal ko nêro ay mêrdim. Beyntarî ra çand deqqa vêret nêvêret ma hewnîyayî kê daşt ra mêrdimek ha traktora ferguson reyde yeno heta ma ra. Yeno labelê çi ameyîş! A traktor eke tewr vîş 25-30 dana piro, o 50 reyde yeno. Romork zî peyra pa ya. Rayir zaf rind nîyo û gama ke nizdî bi, ma ewnîyayî ke traktor û romorki tap rap çên benî qayme yenî war û o zî koltuxi sero vir zor vindeno. Hema hema vir nêbeno kişta rayirî. Mi ke ina manzara dî, ez paşt pize ra bîya. Mi va, tamom ma hûnermendê xo dîyo û ma ewro ewzeyê xo veto.

Ame ame.Yew xort bi. Dormareyê 35 serre bi. Ame ke weş heyecan kerdo. Ca de ma ey kursîyêk sero roşna. Dîrekt persa va, kamerayê şima kura yê? Şima kam qanalî ra ameyî? 

Mi de zî tene makînaya fotoxrafî est a. Mi va, makînaya ma ina ya, ti marê deyiran vaji, ma îllehîm to qeyd kenî. Destpê kerd vati yew deyiri. Ina deyiri o bi xo nuştibî. Nameyê ci ''Koy Erseki'' bi.

Sewbina yew di heb zî deyirê vatê. Labelê semedo ke zaf heyecan kerd û şerma, weş nişna vajo. 

ROJÊ DIYIN: KUFARB Û WÎRI

Kufarb (Baltacı)

Rojê diyin de ma ewilî şîyê Kufarbi. Hewna ez û Ridvan ma pîya bî.

Mi bi xo semedê xebata xo ra çîyêk nêpawitinî Kufarbi ra. Çimkî ewîlna Kufarb goreyê dewanî bînan yê Pîranî, mi rê xam ameynî. Sekê rengê ina dewi çin o. Tû şayî çin a tede de.

Ma şî şî. Ma şî keyê pîyê yew zamayê xo. Nameyê ci Zûlkûf Ekîn bi. Xal Zîlkîf cinîya xo reyde tene emir kerdinî. O zî cinîya ey zî nêweş bî. Xal Zilkîf dormareyê 20-25 seri memureyi kerdbî. Rîyê ino ra zazakîya ey zelal nêbî û zazakî sey tirkî qal kerdinî. Mi sere de fehm kerdi ke ma tîya ra dest veng ageyrenî. Labelê hewna zî mi waşt ke ez ina dewi ra kesêk reyde bitereqna. 

Teraqa xal Zilfî heq da mi ke ina dewi raşte zî wayirê rengêk nîya. Eke yew rengê a esto, ino reng tesil gewr(grî) o. Çimkî goreyê vatişanê xal Zilfî, ina dewi de doxru dûrûst sey veyve, koseyî ûsn. şayî çînê bî.

Axrê ke sewbina babetan de xal Zilfî tayê malumatî dayê ma û ma dest veng ray nêkerdî.

Wîri (Uluçeşme)

Mektebê Wîri

Semedo ke Kufarb de ma zaf çî nêeşnawit, mi va ma tîya ra şêrî Wîri. Ma weyra ra raymendî û şîyê Wîri. Wîri de yew mêrdimê ma est bi. Ma berê ey kut ke ha keyê xo de yo. (Erseki ra vêşîr tû dewe de ma mêrdiman nêgeyrayî şîyayişî xo ra ver. Ma şînê dewi û beran kutinî.)

Nameyê ay mêrdimê ma Mehmet Kizilok bi. Xal Mehmed 66 serre bi. O û cenîya ey tene emir kerdinî. Gedeyî zewejnaybî û edî tene mendibî. 

Keyê ey awan bo, gelek malumatî dayê ma. 

Ma heta nika nêameybî ina dewi. Teraqa xo dima ma dewi de tayê geyrayî. Orteyê dewi de eynîyê dewi est o. Kişta eynî de yew kerra sero yew dara bitmêri bêrz bîbê. Nebatê dara bitmêrî ra sabun virazîyeno. Ina dari sey zîyara dewi hesibîyena. Dewijê ina dari hete de heywan serebirnenî û wenî.  

Bînaya mektebê dewi gelek rind bî. Dîsê bîna zaf weş bi.

Zîyara Wîri

Ina dewi de çîyo ke bala mi ant, kuçeyanî dewi de gêrayişê dewaro veredaye û silê inê dewaran bi. Kuçeyan de zaf sil est bi. Semedo ke dewi bi xo, koyê mîyan de ya, dewijê dewaranî xo axurî ra teber kenî û veredanî. Ê zî dewi medirnenî.

Ma tewr peynî şî mezelê Wîri. Ina mezela înan zaf weş bî. Eşkera bi ke mezeli tarîxî ya. Yew kinarê mezelî de tirbê verênî est bî. Hendî şikteyeyî est bî û nuşteyo ke inê hendan sero bi, erebkî bi. 

Ma çand fitrafê kaş kerdî ina tirbi de û dima ageyrayî ma.

ROJÊ HÎREYIN:VÎRDON (ÇAYÜSTÜ)

Rojê hîreyin de ez tene şîya Vîrdon. Ina dewi barajê Dîcle ver de ya û dewanê rindan yê Pîranî ra yew a. Rayirê Hêni ser pirdê ver de ya. Pîranî ra panc km dûrî ya. 

Dahîna ver ina dewi ra nameyê mêrdimêk pêhesîyaybîya ez. Musa Balta. Vatinê weş deyiran vano. Dengbêjo weş o. Mi yew di heb vîdeoyî ey dîbî.

Mi da piro ez şîya Vîrdon labelê telefonê xal Mîsayî mi nişna peyda bikero. Ez şîya dewi mîyan û  keyê ey dewijan ra persaya. 

Xal mîsa 82 serre yo. Ê ke behsê ey kerdinî, behsê cîhateya ey zî kerdinî. Goreyê emrê xo, hema têwnêgeyra bi. Va, ez çand rojî ra ver şîya Dêrsim seydi... De edî şima fehm bikerî rewşa ey. Kê heyret manenî .

Xal Mîsa kurmanc o. Labelê deyiran û meseleyanê zazakî zî zano. 

Teraqa ey mi rê zaf bifayde bî.

Xal Mîsa raşte raşt dengbêjeko xort û dewlemend o. Kê hema ti ra vajê mi rê deyir vaji bes o. Destê xo beno goşê xo û destpê keno.

ROJÊ ÇARIN: GOZEL Û ZIXIR

Gozel (Boğazköy)

Mektebê Verên yê Gozelî

Dewa Gozelî peyî Pîranî de binê yew leweyê koyî de ya û Pîranî ra tewr tayê 15 km dûr a. Gozel, Kelkom û Zixir beyntarê di koyan de zaf nizdîyê yewbinan î. Zixir û Gozel têvera yewbinan î û Kelkom zî dahîna averê înan de maneno.

Ina dewi, ino heşt roj mîyani de 11 heb dewê ke ez geyraya mîyani de tewr dewa xam ameyî mi rê. Tabî tayê sebebî wîna vatişê mi est î. 

Orteyê ina dewi de nika xirba yew qereqolî est a. Ino qereqolî de sera 1992 de yew şer beno. Ay şerî dima hûkmat pa bi ina dewi, Zixir û Kelkom veng keno. Inê dewî veşenî.

1992î ra heta 2001-2002 de tû kes nişno ageyro inê dewan.  2001-2002 dima hêdî hêdî ageyrenî. Labelê zafê cayîyê(Yerlî) inê dewan tene beyntarê wesar û payîz de yenî inê dewan. Zimistan ageyrenî Dîyarbekir. Zimistan zaf tayê kesî manenî inê dewan de.

Qereqolê rijnaye yê Gozelî ra dîmenêk

Ina serebûta şerî û dewe veşnayişî ra tewr vîş dewa Gozelî zirar dîyo. Çimkî ay qereqol orteyê ina dewî de yo. Buya bandora a serebûti hema zî kuçeyanê ina dewi de geyrena. Rîyê ino ra wexto ke ma şîyê ina dewi, dewijan nêewtanaynî ma reyde qal bikero. Zor zehmet kuça de mi yew xalo tewişt ma va ma gam bitereqnî. O zî nêwaştinî qal bikero. Kê wexto ke behsê sera 1992î akerdinî, qayil nêbî cewap bidê kê.

Kê vanê qay ina dewi de yas est o.

Ma ewnîyayî ke ina dewi ra tû fayde ma nêreseno, mecbur ma xo vera da acêr û şîyê dewa Zixirî.

Zixir (Değirmenli)

Pajayêka Zixirî ra

Gozelî dima Zixir ma rê zaf weş ame. Ez wazena vaja ke dewanî Pîranî ke mi heta nika dîyê, înan ra tewr rind hîrê hebî inê yî: Zixir, Çewlîg û Herdon.

Nameyê tirkî yê Zixirî Degîrmenlî yo. Ino name tesadûf nîyo helbet. Zixir binê yew leweyê koyî de awan bîyo û binê ino koyî ra zaf awka vîş yena. Yew çemo xort. Cayo ke awki yena de, wextî verênan de zaf arîyî est bîyê. Çi ke dewanî Pîranî est î, arişê xo ardinî Zixir de inê arîyan de tehnaynî. Goreyê vatişê dewijan, 11 heb arî estbî ina dewi de. Cayo ke arî est î û awk yena, dewijî tira vanê ''Naxûl''. Ino ca her hamnan henzaran reyde mêrdimî kaş keno. Zaf kesî yenî tîya pîknîk. 

Eke rayirê kê bikewo Zixir, kê gerek miheqqeq şêrî Naxûl biveynî. 

 Kesêk şinasî ma est bi ina dewi de. Keko Yilmaz. Labelê a game destê ey veng nêbi û ma va ma dekewî zereyê dewi, bigeyrî, şêrî Naxul biveynî û ko îllahîm ma raştêk yew mêrdim bêrî.

Arîyê Verên yê Zixirî

Ma Naxûl geyrayî û dima ageyrayî zereyê dewi. Ma raştê yew cenî ameyî û ma behsê ameyişê xo kerd. Cenîk ma ra va tîya de Mehmed Dapîr weş deyiran vano. Şêrî ey biveynî. Ma hema ca de şîyê keyê Mehmed Dapîri. Mehmet Dapîr 50-60 serre est bi. Peynameyê ey Dapîr nîyo helbet. O esil bi xo Mihyon ra yo. Weyra de bawkalê ey kişîyeno û dapîra înan, înan gêna ana Zixir. Zixirijî tîya de ca danê înan û edî nameyê ey beno Mehmed Dapîr. 

Ma berê ey kut, ame akerd. Ma va hal hewal ma ino nîyetî reyde ameyî tîya, ti bişinê ma rê çand deyiran vajê weş beno. Hîç keyfê xal Mehmedî çinê bi. Va, cinîya mi nêweşa û ez zî ha mîyanê dewi de viraştişê yew rayirî de xebetîyena, wextî mi qet çin o. 

Ma se kerd nêkerd, ma nişna ey rê qebulkerdiş bido. Hema hema ma ra hêrs bînê, ande bêkeyf bi. Ma zî milçewt milçewt ageyrayî. 

Dewi mîyan de ez ewnîyaya ke çand cenîyê extîyarî ha yew cirna şeniki het de ronişteyî. A cirna şeniki de qizbanan kewenî. Tayê qizbanî dayê ma û ma roniştî. Mi waşt ke ez înan ra tayê çî bander biba. 

Ez ageyraya mi înan ra yewî ra va, encê nameyê to xeyr o? 

Va, qay ti nameyê mi se kenî? Ez nameyê xo nêvana. Camêrdî ma hêrs benî.  

A ke wîna va, ma fîk û fîk huyayî. Encî raşte zî emrê dapîra mi de bî. 

Cinîyêka ke qizbanan kewena

Gama ke destpê kerd qizbanê kutî, mi va ez yew vîdeoya ya bianca. Senî ke mi dî va, heyron qirbon vîdeoyê mi meanci, mi medi televîzyonan, camêrdî ma biveynî qebul nêkenî. 

 Ez hewna huyaya û mi va, encê ney ney, ez to nêdana televîzyonan. Wîna mi ya edilnayi. 

Badê inê cinîyan mi ra va, hewna şo Mehmed Dapîr heti. Ha cêr de rayir de xebetîno. Deyiranî ke o vano tû kes nêzano vajo. Vatişê inê cinîyan hewna cesaret da mi û ma şîyê cayo ke rayir virazenî. 

Xal Mehmed çand daqqa dima ame. Ame ke hema zî lewê yê kewte yî. Ma hêdî hêdî destpê kerd tereqna. Mevaji ke xal Mehmed û cenîya ey tene ciwîyenî. Gedeyê xo pêro zewejnayî û ê tene mendî. Cenîya ey wayirê hîpertansîyon a û çand roj est o ke vîş nêweş a.  

Xal Mehmed hil û gam wîna vano, bê cenî yaşam çin o çin o? Cenîya kê çin bî kê xax benî. Cenîya mi nêweş a ez nêzana se bikera...!

Di qalê ey ra yewi wîna ya. Ez ecêb menda. 

Yew kinarî ra semedê rayirî ra xarç eleweno û kinaro binê ra vajîyeno. Ez zî nêvindena tabî. Binê ey ra şina, serê ey ra vejîyena. Eya ez vana, wullayî bê cinî yaşam nêbeno. Kê xax benî xal Mehmed. 

Mi mesela dahîna aver berd û wîna va, xal Mehmed willayî extîyaro ke cinîya ey merda, ya dima o zî zaf emir nêkerdo. Tim wîna beno xal Mehmed. Mi a gami xo vînke. Mi orteyê kitabî ra qal kerdinî. :)

Yew ca ra pey mi fehm kerd ke mi nêşikneno mi va, hela vaji ma rê yew deyiri Xal Mehmed. 

Mi dî destpê kerd... Gureyê deyiran nîyo. Tene nêvano, xo mîyan de hîs keno. Seke deyir ciwîyeno.

Wextêk ra dima cinîya ey Mewlîda ameyi ma het. Senî ke a ameyi, dahîna keyf dekewt ey. Coş bi. Deyir vano, kay keno û peynî de tilîlîya xo ceneno. Tabî ez zaf memnun a ino halî ra. Kameraya mi akerde, fekê mi şîyo peyê goşanê mi ez temaşeyî ey kena. Semedo ke xal Mehmed gerek xerç biewletinî û bidaynî westayî. Ino kar zî nêverdaynî rehet deyir vajo. Mi Ridvanî ra va, ti xerç bielewi û bidi westa ke xal Mehmed  bişino mi rê deyir vajo. Ma Ridvan zî wîna dekerd şîrket :)

Tabî wexto ke cinîya ey Mewlîda ameyi, ez bander bîya ke a zî yew deyirbaza namdar a. Zaf deyiran wanena. A bi xo va, kura de yew veyve bînê venda mi daynî. Labelê çi heyf ke çand wext esto ke towbe kerdo û vana, ez edî deyiran nêvana. Mi se kerd nêkerd mi rê deyirêk nêvat. Înternet de yew vîdeoyê ya û xal Mehmed est o ke zaf weş o. Ez ay vîdeo semedê şima ra tîya de ronena.

Xal Mehmed Dapîr, ay roj a bêkeyfî û a xebati mîyani de ma rê 3-4 heb deyirî vatî. Ma dest veng nêageyrayî keye. Keyê ey awan û bicenîya ey bo!

ROJÊ PANCIN: KELKOM (KELEKÇİ)

Kelkomi leweyê raştî de manena

Ne mi ne zî Ridvan heta nika Kelkom dîbî. Ewilî ma deyirbazan reyde tereqna û dima ma xo vera da şîyê awki het. Kelkom zî zaf rind yew dew a. Royo ke binê dewi ra herikîyeno kê vanê qay awka Munzurî ya. Sey Munzurî vîş û pêt nêherikîyena labelê semedê pîknîk û kampî ra zaf weş a. Kê tayê zehmet awi resenî labelê ay zehmet erjeno. 

Inê hîrê dewan mîyani de dewa ke deyir û govendanê xo reyde namdar a, dewa Kelkom a. Tirkî nameyê ya Kelekçî yo. Verê mêrdiman kelekan reyde royo ke Kelkom ra cêr de herikîyeno sero ra îzim kiriştinî Dîyarbekir. Semedê ino ra nameyê dewi Kelekçî panayo.

Tîya de deyirbaz zaf ê. Tewr namdaranê înan ra yew, Hej Omer(Ömer Çelîk) o. Ma keyê ey persayî û şîyê berê ey kut.

Royê Kelkomî ra dîmenêk

Hej Omer bostonê xo de bi. Ma rayir de raştê extîyarêk ameyî. Nameyê ey Hej Mehmed bi(Mehmet Yavuz). Ma dekewtê polê Hej Mehmedî û ma şî Hej Omerî het. Xal Omer boston da şuxulîyaynî. Ma înan het yew di saet vindertî.

 Xal Omer hil û gam vatinî, edî bes o, ez gerek bixebetîya, mi caverdî. 

Labelê ez israr kena. Ez vana, tikêna xal Omer, tikêna. Wîna wîna mi gelek deyirî teberkerdî ey ra. Hem deyiran vano hem heri aşineno. Ma toz û dermax de verdayî. Wa ganê ey weş bo.

ROJÊ ŞEŞIN: DAXON (GÖLBAŞI)

Ewro zî ez tene bîya. Ridvan mi reyde nêame. 

Ez ewilî şîya dewa Omeron. Labelê mêrdimo ke ez semedê ey ra şîbîya, dewe de nêbi. Mi zî, semedo ke nizdîyê Omeron a, vera xo tadayi dewa Daxonî. 

Rayirê Daxonî ra

Dewa Daxoni, kê ke Erxenî yan zî Gêl ra yenî Pîran, desto çepi de peyê barajê Kral Kizi de manena.

Ina dewi ra tene mi nameyê kesêk eşnawit bî semedê tezê xo ra. O name zî mi yew di seri ra ver eşnawit û not kerdibi. Nameyê ino mêrdim Adem bi. 

Ez ke dewi resaya çîyê ke dîrekt bala mi anti inê bî: Dewi tam vera awka barajî de ya. Keyeyî vilabîyaye yî. 

Mi ereba sereyê dewi de binê yew dari de park kerd û ez tikê dormareyê xo ra ewnîyaya. Tû ganî teber de çin o ke ez tira xal Adem bipersa. Mi zereyê xo de va, ewro karê mi zehmet o, barî ez destveng nêageyraynî. 

Tam a game da vîst metre mi ra cêr de ez ewnîyaya ke extîyarêk ha mi ra ewnîyeno. Mi va ez şêra ey ra bipersa, gelo ino xal Adem kure de yo? Kura de beno?

Şima mevajî ke ino mêrik Xal Adem bi xo yo!

Zaf keyfê mi ame. 

Xal Adem zî nimaj ameyo dewi. Va , ez ino vîst rojî ke ha Dîyarbekir de ya. Welhasil ay roj siûdê mi zaf est bi. :)

Xirba Xal Ademî ra dîmenêk

Xal Adem 71 serre bi. Esil bi xo Dîyarbekir de ciwîyaynî, yew laj û cinîya xo reyde. Labelê dewi de pîl bîyo û çand serî est o ke dewi de xo rê yew xirbi viraşta û key wext bidînê, ameynî ina xirba xo.

Raşte zî tam yew xirbi bî. Tik û tene rojan reyde tede mendinî. Manzaraya ina xirbi zaf weş bi. Binê kê de awka barajî derg bînê şînê. Yew çay dem kerdi û ma derga derg tereqna ey reyde. 

Goreyê xo derdê ey est bi û beyntarê teraqa ma de hil û gam behsê inê derdanê xo kerdinî. Zaf qayil bi behsê derdanê xo biko. Seke wîna barê ey bînê sivik. 

ROJÊ HEWTIN : QELBÎN Û ZEYDAN

Qelbîn (Bozoba)

Ewro rojê peyen yê geyrayişê ma yo. Ez û Ridvan ma kewtî rayir û şîyê Qelbîn. Ina dewi de nîyetê ma bi ke ma şêrî Hej Cemîl heti. Hej Cemîl mêrdimêko extîyar bi.

Qehweyê Qelbîni ra

Ma şîyê qehweyê dewi ke ma keyê Hej Cemîl bipersî. Weyra da ma raştê di mêrdiman ameyî: Mehmet Bekmez û Ahmet Bekmez. Xal Mehme 66 serre, xal Ehme 76 serre bi. Lekmatika xal Ehmedî Pala bî. Tira vatinî Pala Ehme. 

Ma bitesadûfî raştê inê wirdî mêrdiman ameyî û nizdîyê di saet, baxçeyê qehweyê dewi da ma înan reyde tereqna. Gama ke ma tereqnenî, sewbina kesî zî ameyî tabî. Ameyî ma hete de roniştî û cewabê persanê ma dayî. 

Înan û kesî binê vatinî Hej Cemîl de edî zaf hîş nêmendo, çîyek ey vîrî nîno, îcab nêkeno şima şêrî ey het.

Di saet vêret bi Qelbîn de. Gerek ma hema bişînê Zeydan. Ma zî edî nêşîyê Hej Cemîlî het.

 

Zeydan (Orak)

Ma qahweyê Qelbînî ra tayê gofret, biskewî ûsn girewt xo fek ra kerd û kewtî rayirê Zeydanî. Zeydanî de zî mêrdimo ke ma şinê ey het, beli bi: Hej Mehmûd. Rewna ra ke key behsê ci abeno, heme kes vano Hej Mehmûd zaf zanayeye yo. 

Labelê xebera ey, ameyişê ma ra çin a. Ma ereba camîyê dewi heti parq kerd û keyê ey dewijan ra persayî. Keyê ci vernîya camî de bi. 

Ma nardiwanê ra şîyê cor. Keyê ci keyeyo verên o. Siwax boye ûsn kerdo labelê keye, keyeyo verên o. Mi bi zo heta a game xal hejî nêdîbi.

 Gama ke ez ortmeyê ci resaya, ez ewnîyaya ke mêrdimêko zaf extîyar ha hêyata keyî de ronişte yo. Mi fehm kerd ke ino o yo. Mi silom da û ma şîyê zere.

Keyê Hej Mehmûdî ra

Emrê Hej Mehmûdî 82 bi. Labelê eke mi ra bipersaynî, mi vatinê 90-95î ra cêr nîyo. 

Xal Mehmûd cinîya xo encika Hej Kedrîya reyde emir keno. Encika Kedrîya zî 73 serre ya. 

Encika Kedrîya mevaji ke mêrdima ma ya. Ma weş şinasnena. A û pîyê maya mi kerwayê yewbinan î. 

Zaf keyfê ya ame, semedê ameyişê ma ra.

 Labelê dat hajî ra mi ca de fehm kerd ke hîşê ci ca de nîyo. Qelbîn de ma ra vatibi, Hej Mehmûd dano gêno. Labelê hewna zî mi waşt ke ez bêra. Feqet çi heyf ke ma dat hejî ra zaf çî nişna bigiro. Zafanê Encika Kedrîya ma rê tereqna. Deyirî, meseleyî ûsn. gelek çî va ma rê. Ez zaf keyfweş bîya, hem şinaynayişê înan, hem zî semedê xebata tezê xo ra.

Ereyê keyê înan de ez dormareyê xo ra zaf ewnîyaya. Gelek nesneyî verên est bî. Lîlik, perdeyî, pacayî, fitrafî ûsn pêro pîya kê hîşi de vîst hîris seri tapa benî.

 Teraqa ma ke qedîyayi, ez warişta odeyê înan ra ewnîyaya. Dîsi de yew fitrafê xal Mehmûdî est bi. Xal Mehmûd ay fitrafê xo de 35 serre bîyo. Yanî ay fitraf 47 serre yo. Ez koşeyê fitrafê ra ewnîyaya ke wîna nusîyeno:

     Stüdyo BURÇ

Emek Sineması Yanı      
 

  DİYARBAKIR

Mi zaf tuhaf hîs kerd vera inê fitrafî de. Xal Mehmûd fitrafî de zerenc manaynî. Ez yew fitrafî ra ewnîyaya, yew zî mêrdimo extîyar û bêhîşo ke ha koşeyê ode de sere derenaye vindeno ra ewnîyaya. 

Qala bawkalê mi Hej Ademî ameyi aqilê mi ke di qala eyî ra yewi ina ya, ''Lajê mi dîna xon a, ma karwon î...''

Xal Mehmûd û encika Kedrîya gedeyê xo pêro zewijnayî û her gû yew, yew kinar şîyê. Ê wirdî tene binê ina setari de mendî. Mîneyê encika Kedrîya derenîyayo... Hîşê xal Mehmûdî ha roj bi roj vila beno...

Ez çi binusa, kêm beno. Raşta zî çîyekê kê ina dîna de çin o. Kê tene mayaxora benî, tene ciwîyenî û tene mirenî.

ROJÊ HEŞTIN: HERDON (KIRKPINAR)

Rojê hewtin de ma şîyê dewa ke rewna ra meraqê mi de ya. Herdon, peyê Pîranî de manena û Pîranî ra 15-20 km dûrî ya. 

Herdon, hetê xozaya xo ra dewanê binê yê Pîran'î ra zaf cîya yo. Ina dewi de awki zaf a. Semedê ino ra dewi da keskeyî(Yeşîllîk) zaf o. Gozêr û vinişkêrî da vîst metre ra dergêr î. Xişneya tayê gozêran fekê kê akerde verdana. Dewi de çîyo ke zaf o, meywe yo. Her peyçin, her dîs vero hinarêrî warişteyî û pir hinaran î. 

Yewna çîyo vîşi zî, xirb ê. Xirbê banan. Herdon dahîna ver ameya veşnayiş û veng bîya. Kê wexto ke dewi mîyoni de geyrenî, kê vanê qay yew dewi rijîyaya û a dewe sero yewna dewi virazîyaya. 

Dewa Herdonî de verê armenî û zazayî pîya ciwîyaynî. Nûfus zafanê armenîyan ra ameynî meydon. 

Nuştoxo namdar Migirdîç Margosyan, ina dewi ra yo.

Eynîyo ke Armenîyan viraşto

Dewi de eynîyêk est o ke hetê armenîyan ra virazîyayo û hema zî payra yo. Kinar de ez fitrafê ino eynî ronena. Seke şima zî veynenî eynî sero di şekil est î. Hetê çepî de şeklê qubbaya camîyî, hetê raştî de şeklê kîlîsa(Dêr) est o. Yew şekil camî, şeklo binê zî kîlîsa tasvîr keno û yeno mehnaya pîya ciwîyayişê komelan. Ino eyni û eynîyo binê, nizdîyê yewbinan î û beyntarê înan de 20-30 metre est o çin o.

Ma inê eynîyê armenîyan vero yew banq sero roniştî û destpê teraqa xo kerd. Qalkerdoxê mi xal Hûseyn û xal Elî bi. Xal Hûseyn 77 sere, xal Elî 88 sere bi. Xal Elî muxtarê Herdon o. Ma dormareyê saetêk tereqna. 

Badê ma şîyê dewi mîyon de geyrayî. Mi fitrafê yew xirbi antinî. Mi dî kesêk tirkî venda mi da va, ne ariyorsun burda? 

Mi zazakî cewabê ey da û mi va, ez ameya geyrayiş. O tirkî qalkerdişê xo domna, mi zî zazakî.

Peynî de va, gelîn, sîze çay kahve ismarlayayim. Ma zî da piro şî. 

Ma ke ameyî têhet, hewna tirkî qal kerdinî. Mi va, qay ti zazakî nêzonî? 

Va, ez zon zon la ez nişna qal bika.

Badê ma şî ortmeyê keyê ci û ma roniştî. Ez û Ridvan ma pîya bî. 

Xirba Xal Hîikmetî

Nameyê inê camêrdî Hîkmet bi. Emirê ey 70 ra vêşîr bi labelê gijikê xo boye kerdbi. Ez tabî dîrekt dormareyê xo ra ewnîyena, ey ra ewnîyena. Çopê ey de şîşeyê bîrayî... Keyê ey de çar panc heb pisîngî ... Wîna çîyan ra beli bi ke ma raştê mêrdimo tuhaf ameyî. Wîna yew dewa yaz yabanê allayî de mêrdimo ke gijikê xo boye keno, bîra weno û çar panc heb pisîngan miqat keno...

Xal Hîkmet dîrekt bala ma anti. Şi ma rê qahwe viraşt û ma destpê kerd tereqa xo. Tabî babeta tezî sero ney, ma xo rê normal tereqnaynî.

Xal Hîkmet herdonij o û 13 serreya xo de şino Îstanbul û 25 ser weyra de xebetîno. Îstanbul de zî tim Beyoglu de ciwîyayo. Riyê ino ra tirkîya ey zaf zelal û weş a. 

Wayirê keyeyo ke tede kîra de maneno, Îsraîlij beno. Xal Hîkmet keynaya înan reyde zewejîno û cinîya xo reyde şino Îsraîl. 25 seri zî Îsraîl de ciwîyeno. Tel Avîv de maneno û weyra de xebetîyeno. Weyra de wayirê panc heb gedeyan beno. Teqawut bîyayiş dima ino 8-9 seri zî wesaran yeno Herdon û peynîya payizî de ageyreno Tel Avîv. 

Pajayêka Herdonî ra

Cayo ke keyê pîyê ey viraşte yo de xo rê yew bano şenik virazeno. Yew ode û yew ortme ra îbaret o banê ey. Labelê boston û bexçeyê ey zaf şîrin bî. Ino bexçe de aroşan miqat kerdinî. Çar panc heb pisîngî ey est bî. Nameyê her gu yew o binê ra xamêr bi. Macron, Putîn, Jessy, Şanzelîze ûsn. Tik û tena inê pisîngan reyde binê ina setara şenik de emir kerdinî.

Xal Hîkmet ma rê sey pîyango bibi. Ina şinasî, zaf weş ba ma şî. Teraqa ey keyfê ma ard.  Ma numaraya ey girewti û ageyrayî keyê xo. Înşella yewna roj ma şinê bêrî ey biveynî.

PEYEN SERO

Inê heşt rojî, pawitişê mi ra zaf dahîna bifayde û weş vêret. Semedê xebata tezî ra zaf malumat ame pêser. Ino yew kinara gureyî ya. Kinaro binê zî oyo ke, ay însanan şinasnayiş, keyê înan şeyiş û dewanê înan veynayiş, dînaya mi rê bandorêka rindi ronayi. Kesî ke mi tede qal kerd, zafanê yan tik û tena yan zî cinîya xo reyde emir kerdinî. Ina teneyîya înan mi zaf daynî fikirîyayiş. Hema zî dana. Pêro wextê xo de  gede bîyê, xort bîyê, dima pîl bîyê û wayirê yew aîle bîyê... Labelê nika binê yew setari de tene mendî. Semedê emrê însanê sero  fikirîyayişî ra ina manzara ra dahîna saxlem yew sebep çin o her hal. 

Heto bîn ra semedê rewşa zazakî ra zî tayê çîyê ke mi zanaynî, mi pê çimanê xo dîyê û mûşahade kerdî.

Dewan de extîyarê ke mekteb nêwendo û bandora asîmîlasyonî de nêmendî, zafanê mêrdî. Zaf kêm mendî. Inê extîyarî, kiriştoxê kultirê ma yî. Kêm bîyayişê înan semedo kultirê ma ra problemêko pîl o. Telafîyê ey çin o. Çimkî zatenî xebata arêkerdişî folklorê ma zaf kêm î. Zafê deyirbaz û hûnermendê ma dewan de vîndi benî şinê. Xisûsen qorona vîrûs mîneyê extîyaranê ma qerefna. 

Riyê ino ra gerek dew bi dewi mahsulê folklorî bêro arêkerdiş ke kultirê ma orte ra vîndi nêbo. Kê bişinê çi pêser bikê rind o.

Wextî mi çinê bi, nêke mi waştinî ke ez pêro dewanê Pîranî bigeyra. Înşella ko wextêko kilm de dewî binê geyrayiş zî qismet beno.

Silamî.

Meselaya Cenîya Bêari

 

Beyntarê Hêni û Pîranî de dewêk de malayê camîyi wexto ke weez dano, tûm û tim wîna vano; ''Ya rebbî ti hîfzê ma bikê cenîya bêarî ra.'' Wextirawext ino mala, camî de wîna weez dano. Her gu roj vano, ''Ya rebbî ti hîfzê ma bikê cenîya bêarî ra.'' Yanî ti ma cenîyanê bêaran ra bipawî.

Yew roj dewijan ra yew ino vateyê malayî ra edî hêrs beno û hêrs reyde ageyreno keyê xo. Cenîya ey vana, qay xeyr o, çêra ti wîna hêrsbeye yî ? 

Mêrik vano, yaw her roj ino melayê ma weezê xo de vano ya rebbî ti hîfzê kê cenîyanê bêarî ra bikerî. Her roj wîna vano. Ez nêzana çêra wîna vano? Qay cenî çîyê ke homa kê hîfzê înan ra bipawo?! Kê cenî kuwenî, lekmat kenî û vengê ya birîno.  O ke wîna vano, cenîya ey vana, wîna mevaji, mala raşt vano. Homa kê pêrînan hîfzê cenîyanê bêaran ra bipawo. Cenî ke wîna vana, merdeyê ya dahîna hêrs beno û çand heb lekmatan dano ya ro û vano, cenîya bêarî ra kê wîna xelesîyenî ha.

Cenîya ey sereyê xo têşanena û şona ode.

Çand roj dima mêrik şono hêga sero pê gayan cite keno. Cenîya ey zî, werê ey gêna û teştarey ey dima şona hêga ser. Rayirî sero yew çemî ra tayê maseyan tewşena û dekena torbeyê xo. Inê maseyan mêrikê xo nênawnena. Hêga resena û mêrikê ya werdê xo weno. Dima cenî şina vernîya gayan û mêrik zî şono peyê gayan, destpê kenî newe ra citi kenî. Cenî vernîya gayan da, raştê xeta ke sîrsa alati tira vêrena tek tek ay maseyan dekena heri mîyon. Gayî yenî ay maseyan sero ra vêrenî û sîrsi tek tek erd ra ay maseyan vejena teber. Mêrik zî pey de aleti tewişta û inê maseyan tek tek veyneno û pêser keno. Vêndeno vano, cinî here ma ra maseyî vejênî, maseyî!  Cinîka ey vengê xo nêkena. 

Mexrebî ra ver mêrik maseyan dano cinîka xo û vano, inê maseyan bigê şo keye û înan virazi ke ma şewe borî.

 Cinîke maseyan gêna û şona keye. Mêrik zî ya dima cita xo qedneno û şono keye. Keyfê ey yeno ke a şewe maseyan weno. La gama ke yeno keye, ewnîyeno ke cenîya ey ode de ronişteya û masey filon nêviraştî. Ageyreno vano, cenî to masey nêviraştî ?

Cenî vana, qay maseyî çî yê? Maseyî to key girewtî ?

Merik vano, qay ika mi hêga sero maseyî nêdayî to ? 

Cenî vana, qay ika hêga sero tê key maseyî day mi ?

Camêrd hêrs beno û vano, hera hêgayî ma ra maseyî vejîyayî û mi day to, mi va bigiri bere keye ma rê bivirazi, to vîr nîno ?

Camêrd ke wîna vano, cenî hema delûne xo nena, xo riçiknena û vendena: Dewijên! Cîronên! Bêrê mêrdeyî mi deli bîyo! Bêrî ma kişeno!

Hema der û cîronê înan pêser benî keyê înan de û persenî: Se bîyo? Çi bîyo?  Qay cenî ti çêra qijena ?

Cenî vana, mêrdeyi mi vano hêga sero mi heri mîyon de maseyî dî û dayî to ke ti şêra ma rê şam viraza. Qay caron kê zereyê heri de maseyan veynenî? Qay cîronên wîna yew çî beno ? Wullayî mêrdeyî mi deli bîyo, mi û gedeyanê mi kişeno. Şima yan ey gênî xo reyde benî yan zî dest û linganê ey bestenî û fînenî odeyo corîn. Nêke ez gedeyanê xo gêna û şona. 

Dewijî, gama ke meselaya heri ra mase vetiş goştarenî vanê, eya wullayî ino mêrik deli bîyo. Dest û linganê mêrikî bestenî û ey gênî benî odeyo corîn fînenî. Dima cîranê danê piro şonê.

Mêrik ay ode de wîna beste di roj maneno. Cenîya eyî wer û awka ey, ey rê ana tim û tim. Rojo diyin de şewi ay maseyan sûr kena û tikê belxul virazena. Yew tebax de maseyan gêna dekena binê belxul û bena mêrikê xo rê. Mêrik vano qay cenî ey rê belxul viraşto. Cenî tebax ronena û ageyrena. Mêrik kewçik dano belxul rê, ewnîyeno ke binê belxulî ra maseyî vejîyayî. Hema ca de belxul gêno fîneno maseyan sero, vano qay hewn veyneno. Recifîno. Kewçika diyin dano belxul rê, rayna maseyî vejîyenî meydan. Ca de venda cenîya xo dano û vano, cenî venda der û cîranan di, a nêweşîya mi newe ra destpê kerda!

Cenîya ey a game ca de yena zereyê odeyî. A zî paveyê ina qal a. Yena ode ke hir hir huwena. Mêrik ti ra vano qay ti huyena? Vana la hal hewal mesela wîna yo. Mala şima ra vatinî, ''Ya rebbî ti hîfzê ma bikê cenîya bêarî ra.'' La to bawereya ey nêkerdinî û semedê ino ra to da mi ro zî. To edî fehm ke cenîya bêari sekena kê?

*Mi ina mesela 20.10.2022 de datê xo Mehmet Sert'î ra goştarita.

Hîkayeya Qijik û Teyranê Tawûs

''Qijike nimaji rew hîşyar bena û şina kişta goli.''

Hîkayeya qijik û teyranê tawûs ra wîna yew vate reyde destpê keno fîlmê ma. Fîlmê Klama Dayîka Min fîlmê dergmetrajê ewilîn yê Erol Mîntaş'î yo û sera 2014 de ameyo kaş kerdiş. Alî û maya ci Nîgar  mecbureyi ra welatê xo ra koç kerdo û ameyî Îstanbul de ciwîyenî. Keyeyo ke tede manenî de zî reheteyi nêveynenî û riyê kentsel donuşumî ra o keye ra zî wenenî, şinê sewbina yew keye. Maya Alî Nîgari, ino keye de dahîna teng bena û wazena ke ageyra dewa xo. Her nimaji, kelmelê xo ancena pêser û kena ke şêra. Labelê Alî nêverdeno. Hêdî hêdî Nîgar de nêweşeyi zi vejîyena.

Heto bîn waştaya Alî Zeynep, pizenêweş manena. Alî beyntarê inê wirdî teşqeleyan de gelek zehmetî anceno û nêzano se bikero. 

Fîlm ina hîkaye sero berz beno û yeno temaşekaranê xo ver. 

Ziwanê Fîlmî

Erol Mîntaş, fîlmê xo yê dergmetrejo ewilîn de sînemaya kurdî ya klasîkî ra cîya yew ziwan şuxulnayo û hîkayeya xo ajîte nêkerda. Ziwanêko ajîtatîf nêşuxulnayo. Temaşekarî zî zanê ke, xisusîyetanê tewr pîlan yê sînemaya kurdî ya klasîkî ra yewî zî, ziwano ajîtatîf o. Çîyo ke ino fîlm de tewr ewilî bala mi anti, ino bi. Çimkî ez sînemaya kurdî de ziwano ajîtatîf goştaritişî ra eciz bîbîya. Hîkayeyê dramatîkî sînema de tene pê ziwano ajîtatîf nînê şuxulnayiş. Yanî kê mecbur nîyê her hîkayeya dramî de eyni ziwan bişuxilnî. Mavajî Roberto Benîgnî fîlmê xo yê namdar, La vîta è bella de yew dram, pê ziwanê komedî ano ekranan. Erol Mîntaş zî ino fîlm de yew hîkayeya dramî de  ziwano fesîh, xoser û rastîvîn(gerçekçî) şuxulneno.

Sînemaya kurdî sero hûkmê tayê qodan est o. Hema hema pêro fîlmê sînemaya kurdî hîrê qodan sero awan bena. Fîlmanê sînemaya kurdî de ino qodan ra ge ge yew, ge ge di û ge ge zî heme hîrê pîya ca gênî. Inê qodê wîna yî: Koç, sînor û merg.Ino fîlm de inê qodan ra koç û merg eşkera ameyî şuxulnayiş.

Alî û Nîgar bikeyfî dewa xo ra nêwenenî û nînê Tarlabaşi. Tayê çîyê polîtîkî qewmîyenî û mecbur benî ke biwenî şêrî. Fîlm de ma inê çîyan nêveynenî. Malimêk sereyê fîlm de yew mektebê dewlete de wendekaran rê hîkayeya qijike û yê teyranê tawûsî vano. A game yew toros ancîyena fekê mektebê û malim gêna şina. Sere 1992, ware Bazîd(Dogubeyazit) o. Tîya de ma qodê mergî veynenî. Merg beno sebebê koçî.

Fîlm de eşkera nîyo labelê kê fehm kenî ke ina serebûti sebebê wenayişê Alî û Nîgar bîya. Hewna ino malimo ke toros wenîyeno çîyê Alî û Nîgar keno, eşkera nêbeno fîlm de. Labelê îhtîmalo gird, pî yan zî birayê Alî yo. 

Ino sehne ra ma şinê sera 2013î Îstanbulî. Nîgar dest te tayê fitrafê est î. Ê fitrafan ra ewnîyena û înan ra yewî sero tikêna vîş vindena. Xorîn xorîn tira ewnîyena û fitrafî vilnena. Ino fitrafî de merdimo zimbêlin est o. Beno ke temaşekarî ino mêrdim nêşinasnî. Çimkî dewomê fîlmî de zî derheqê ino kesî de çîyêk nêvajîyeno. Labelê orteyê fîlmî de ma veynenê ke Alî kompîtur de skype rede mêrdimêk de açarnayişê kitaba xo sero qal keno. Nameyê ay mêrdimî Haydar o. Badê ino mêrdim Alî ra vano kompîturi bidi dayî û ez ya de qal bikera. Kompîturi de Nîgar reyde qal keno. Nîgar ey ra vana ti edî nînê tîya, heme kes ageyrayo. O vano ney, ma nişnê ageyrî. Îşte merdimo ke sereyê fîlm de Nîgar fitrafê ey vilnaynî, ino merdim o. Haydar o. Haydar senî fîlm de lajê Nîgar o, raştekî de zî lajê Nîgar(Zûbeyde Ronahî) o û nameyê ci yê rastikên Fehîm Işik o. Wendoxê îhtîmalo gird Fehîm Işik şinasnenî labelê hewna ez tîya de behsê ci bikera. O lajê Zûbeyde Ronahî yo, rojnamegerî keno û semedê sebebanê sîyasî ra nika Awrupa de ciwîyeno. 

Fîlm de wîna yew nûanso weş est o û beno ke çimanê temaşekaranî ra biperro. Riyê ino ra mi waşt ez tîya behsê ino nûansî bikera. 

Herikîyayiş, Mûzîk û Kaybazeyi

Fîlm, wayirê herikîyayişê sivik û nerm o. Kê tede eciz nêbenî. Ca bi ca sey şîîrêk herikîyeno. Mûzîkê ci zî herikîyayiş û ziwanê fîlmî reyde seyyewbinî bîyo. Şuxulnayişê mûzîkî, tayê û sade yo. Labelê pêro mûzîkê ci weş î. Ino hetî ra zî fîlm serkewte yo. Mûzîk û herikîyayişê fîlmî, yewbinan tewşenî. 

Ez tayê zî behsê kaybazan bikera. Sînemaya kurdî de kaybazê extîyarî, zafanê kaybazê amator î û kaybazeya înan serkewte nêbena. Labelê ino fîlm de Zûbeyde Ronahî(Nîgar) zaf performansêko serkewte ardo meydan. Hema hema tû sehne de kemaneya ci mi nêdî. A zî amator a û ino fîlm, fîlmê ya tewr ewilîn û tewr peyen bi. Zûbeyde Ronahî, sera 2018 de dînaya xo bedilnayi. Ronahî fîlmî dima roportajêkî de semedê fîlmî ra wîna vana, ''Semedo ke vengê fîlmî û nameyê kurdan dahîna berz bibo ez şîya noter û mi peynameyê xo işik bedilna û kerd ronahî. ''

Kaybaza binê ke ez wazena behsê ci bikera Nesrîn Cavadzade(Zeynep) ya. Ez zaf rewna ra ke heyranê ina kaybaz a. Kaybazeya ya zaf begom kena. Riyê ya, tam goreyê fîlmanê sînemaya kurdî yo. Yanî tayê rîyê, goreyê tayê fîlman î. Mavajî Gûlşîfte Ferahanî, kaybaza sînemaya îranî ya. Riyê ya, şabonê ya tam goreyê sînemaya îranî yê. Nesrîn Cavadzade zî wîna yew kaybaz a. Ino fîlm de zî gelek serkewte kay kerdo.

Fîlm de çîyêko mi begom nêkerd, sehneyo ke Alî û Nîgar behsê burç kenî bi. Nîgar yew rojname gêna û şina Alî ra vana mi rê behsê burcan bikeri. Ma kurdan mîyani de key behsê burcan beno? Hela hela cinîka extîyar burcan ra çi bizana?  Eke ino sehne hîç nêbînê dahîna weş bînê. Ino sehne, tehmê fekê mi tikê tirş kerd.

Fîlm de mefhumê koçî xeylêk serkewte û dramatîk yeno çiman ver. Nîgar ewilî wenena yena Tarlabaşi û badê zî Tarlabaşi ra zî wenena, şina yewna keye. Ino keyeyo newe de nefesê ya nîno. Vejîyena paja, vera ya de bînayê xişnî berz bîyê. Keye sey yew qulike veynena û vana ez tîya de fetesîyena. Ma gedeyê dewan ina rewşi rê xam nîyê. Ez xo ra zana. Ge ge dayî dewe ra şina Dîyarbekir û yew di roj manena. Semedê yew nêweşî yan zî tazîye. Eke di rojî ya Dîyarbekir de biqedîyê edî kendîlan qerefnena. Vazdayişî reyde ageyrena yena dewi. Wexto ke ameyî keye, kena ke dîsanê keyî mîç bikera. Ande bajarî ra behcîyena. Mayê ma zafînê wîna yê. Semedê ino ra rewşa Nîgari ma rê xam nîya û ma ya weş fehm kenî. Peyberan de mendiş, goreyê cinîyanê dewi nîyo. Fîlm de deqqaya 35. de wexto ke Nîgar kelmelê xo pêser kena Alî engelê ya beno. Ageyrena tira vana,  ez wazena şêra dewa xo de bimira, qayil nîya tîya de bimira. Derdê Nîgari, dewe de ciwîyayiş zî nîyo. Dewe de merdiş o. Dewe de merg zî ya dest bikewo, ya rê bes o. Bêtimê fîlm de ina tengeya Nîgari xeylêk weş tasvîr beno. Seke kê a tengeyi ancenî.

Rexneyêko Giring: Hîkayeya Qijik û yê Teyranê Tawûs

Fîlm de çîyo ke ez wazena esil behsê ci bikera û nameyê xo dayo inê nuşteyî, hîkayeya ke sere, orte û peynîya fîlm de hetê hîrê kesan ra yena vatiş a. Hîkayeya qijike û teyranê tawûs ya. Ez bi mehnaya pêroyî de behsê îna hîkaye bikera tîya de ke wa şima bizanê ez vana çi. 

Qijike rojêk şina goli û awka goli ra xo veynena. Xo qet begom nêkena. A game kinarê binê yê goli de teyranê tawûsî veynena, rindeya înan zaf weş ba ya şina. Wazena ya zî sey înan biba. Înan dima kewena. Pirto ke înan ra rişayo pêser kena û govdeyê xo ra disnena. Edî a zî xo sey teyra tawusî veynena. Şina kewena mîyanê înan. Ê ya ferq nêkenî. Rojêk teyranê tawusî beyntarê xo de henekan kenî û huyenî. A game ferq kenî ke vengêko nebaş kewto vengê înan mîyan. Qijiki ferk kenî.

Ina qijike, qijikanê bînan ra xo berz veynena. Aqil û fikirê ya teyranê tawûs de yo. Labelê teyranê tawûsî zî ya xo ra cêr de veynenî. Ya begom nêkenî. 

Ina hîkaye, fîlm de hîrê ca de qisim qisim û hetê kesanê cîyayan ra yena vatiş. Mi tîya de hîkaye pêser kerdi û şima rê nuşti.

Fîlm de tewr çîyo ke bala mi anti, ina hîkaye bîyê. Fîlm, ina hîkaye de ziwano alegorîk reyde rexneyêko xorîn û pîl kerdo. Hîkaye de qijika ke qijikanê bînan begom nêkena û wazena biba teyra tawûsî, yew portreyê kesêkê kurd a. Ma kurdan mîyan de wîna kesî zaf î. Kurdeya xo, ziwanê xo, senînîya xo begom nêkenî û sewbina nasnameyan dima kewenî. Kurdê ke sey înan têwnêgeyrenî, xo ra cêr veynenî. Xo sey sewbina kesan têbestenî û sey înan têwgeyrenî. (Seke qijike, pirtê tawûsan pêser kena û xo ra disnena.) Wazenî ke esil xo re biqerefîyê û bibê sewbina kes. Labelê rojêk ê kesan mîyan de vengê înan vejîyeno û ê kesî fehm kenî ke vengêko nebaş kewto înan mîyan û ino vengo nebaş xo mîyani de nêwazenî. (Seke teyranê tawûs, vengê qijiki ra ya ferq kenî.) Tîya de vengê qijikî ziwanê kurdî yo. 

Fîlm, ina hîkaye reyde seraser yew portreyê kesî/a kurd ano çiman ver û bi hawayêko alegorîk ino/ina kes rexne keno. Ino rexne zaf biquwwet, biaqil û serkewte bîyo. Sînema de wîna mesajan, rexneyan veynayiş tim weş ba mi şino. Xisûsen eke fîlm, fîlmê sînemaya kurdî yo, dahîna weş ba mi şino. Riyê ino ra fîlm de çîyêko tewr zaf mi begom kerd, ina hîkaye bîyê.

Peyen

Fîlmê Kilama Dayîka Min, sînemaya kurdî de nika ra wayirê cayêko giring o. Dejê yew komeli tene yew ziwanê reyde gerek nêrî vatiş. Sînemaya kurdî, muhtacê sewbina tewir ziwanan a. Fîlmê Erol Mîntaş'î rîyê ino ra sînemaya kurdî de cayêko cîya de vindeno. 

Fîlm nika keyepelê Mubî de esto. Şima şinê weyra de pê cêrnuşteyî tirkî temaşe bikerî. Bimanê weşî de.

Behsê Mûşi

Di aşm û nîm ra vêşîr esto ke ez Mûş de ciwîyena. Çand wext ra ke ez wazena ina bajara şeniki sero çand çî binusa. Binusa ke ê ke hema ina bajari nêdîya yan zî derheqê ya de tayê çî goştaritî, wa nuşte ra havil biveynî. Axrê ke, qismetê ina aşmi bi. 

Cehdeyê Îstayonî ra dîmenêk

Destpêkerdişî ra ver her roj semedê ino nuşteyî ra tayê çî ameynî aqilê mi. Mi xo bi xo vatini, ez behsê ino zî bika, ay zî bika filan û bêvan. Nika mi ke destpê kerd, ez fikirîyena ke çî nîno aqilê mi. Ez nêzana kure ra destpê bikera. 

Her hal ez ameyîşê xo ra ver ra destpê bika beno ke dahîna meqbul bibo.

Mi bi xo, 5 hezîranî de wena Mûş. Ameyîşê mi ra çand aşm ra ver belî bibi ke ez şina Mûş. Rîyê ino ra ez daşt û naştî ra Mûşi persaya. Înternet sero geyraya. Labelê mi tû şîroveyêko pozîtîf nêdî û nêwend.

Kam fekê xo akerdinî, çîyêko nebaş vatinî. Vatişan de çîyo wertax ino bi: Yew cehdeyê ya tene est o. 

(Ez badê behs kena labelê tîya de zî vaja, ino cehde Cehdeyê Îstasyonî yo.)

Tayênan mi ra vatinî ca çino kê werd biwerî.

Welhasil semedê inê vatişan ra hîşê mi de Mûş, sey yew dewe virazîyayi. Mi beklentîyê xo zaf kêmna. Mi vatinî qay ez şina yew dewe. Welsahil ez wîna fikiran reyde kewta rayir û ameya. Mi rojo ewilî ferk kerd ke dewe mewe nîyo tîya. Çîyê ke mi ra vajîyayî zî xelet î. Bajar goreyê xişneya xo sosyal û qelebalix a. Qelebalixo veng zî ney, gelek ciwanê estî, keyna û lajek. Zafê wendekarê unîversîte yî. Mekananê sosyalan, park û behçeyan û heme çî xo reyde Mûş bajarêka ganî ya. Mi ino ca de ferq kerd. Riyê ino ra mi Mûşi begom kerdi. Tabî Mûşî ra heskerdişê mi rê sewbina di heb sebebî zî wesîle bîyê. Inan ra yewî, beklentîyê xo zam kêmnayişî mi bi. O binê zî, Mûşî ra ver Pîranî de ciwîyayişê mi bi. Ê ke dîyo zanî, Pîran qezayêko zaf şenik û asosyal o. Goreyê Pîranî Mûş, zaf dahîna ganî û weş a.

Ino nuşte de ez merkezê Mûşi sero vindena. Yanî qezayanê ci ra behs nêkena. Çimkî mi hema qezayê ci nêdîyê û ez nêgeyraya. 

Îcab keno ez vaja ke ino nuşte sabît nîyo. Yanî ez beno ke dahîna pey îlaweyan bikera ino nuşte û her wext ganî bimano. Çimkî ino nuşte tene qenaatê minê di aşm û nîman ra peyda beno. Îhtîmalo pîl ez hema zaf tîya de manena. Riyê ino ra weşanayişê ino nuşte dima key ke mi yew îlawe kerd, ez sey yew edît, îlawe belî kena. 

MÛŞÎ SERO PÊROYÎ

Ez tîya de parçe parçe behsê ina bajari kena. Çîyê ke vîrê mi de mendî, çîyê ke çimanê mi ginayî ez rêz kena.

Mûş, yew cehde ra îbaret nîya helbet. Tene, cehdeyê tewr qelebalix Cehdeyê Îstasyonî yo. 

Ina bajari, bandora unîversîte reyde gelek nûfusê ciwan hewenena. Kinarêk ra yew bajara memuran zî hesibîyena. Heme tewir memurê estî tede de: Malimî, eskerî, polîsî, hemşîreyî, doktorî ûsn.

Riyê ino ra keyeyê ke kewenî kîra, zafanê apart î.

Ganîyîya bajari heta şewe saet 23-24î dewom kena. Mekanî ke tede alkol yeno şimitiş, çin î. Labelê tayê qafeyê ya weş î. Înan ra tayênan de mûzîko ganî zî beno. 

Hetê ekonomî ra heyat erjan o. Yanî erjanîya çî ya, goreyê bajaranê metropolan dahîna erjan a. Tabî hamnanan meywe û sebzeyo tebîî rehet peyda beno. 

Ayomê ya zaf weş o. 5 hezîranî ra heta roşanê qurbanan, zafê şewan de mi nêewtanaynî paca abikero. Mi paca qefelnaynî û ez wîna rakewtinî. Heta, ay dorim de yew di ray varan zî vara. 5 hezîranî ra heta ewro tene sereyê aşma tebaxî de goreyê yew hefte germ bi. O zî 40 derece nêresa. Dormareyê 38î de vindert. Bifikirîyê, ma hema hema her teştareyî beyntarê saetî 12-13î de cehdeyê îstasyonî de yew tir fînenî. Ande honik a ina bajari.

Mûşi de sey bajaranê serhedî, kişta çayî de miheqqeq yew parçeyê lîmoni danê kê. Heme ca de wîna yo.  Ino xisus, rojanê ewilînan de bala mi anti.

Mûş, bajarêka kozmopolît a. Xisusen merkezê ya zaf qozmopolît o. Giranîya nûfusî, kurdê kurmancî yî. Qismêko sivik, kurdê zazayê zî est î. Kinarêk ra tirkê Muşij zî est î. Mavajî mi çerkesî zî dîyê. Labelê zaf kêmîyayî. Tabî inê ke mi humaritê, erdî yê Muşî yî. Semedo ke ina bajari rê teberi ra sey memur û wendekar kesê yenî, dahîna bena kozmopolît. Wexto ke kê Cehdeyê Îstasyonî de geyrenî zî kê veynenî ke tewir tewir mêrdimê est î. Riyê inan ra bile belî beno.

Mûşi de di çîyê meşhurî est î. Engure û çîçega lale. Tabî goreyo ke ez bander bîya, nika engur çina tîya de. Yanî engura meşhuri wextê armenîyan ra menda. Armenîyan, tepeyê ke dormareyê Mûşi de yî, pirê rezan kerdî û inê rezan ra zaf engur hewenaya. Riyê ino ra engura Muşi meşhur bîya. Feket ewro ay koyî û tepeyî rit û repal î. Tene nameyê enguri est o. Yewna zî orteyê Cehdeyê Îstasyonî de heykelê enguri est o.

Lale zî mi hema nêdîya, çimkî mewsîmê ci de ez tîya de nêbîya. La goreyo ke ma pêhesîyayî, laleya sûri yena meydan.

Ina bajari da beledîya, zaf tembel a. Mi sey ina bajar, sewbina tû bajaro bêwahar nêdîyo. Cehdeyê Îstasyonî ra daşt hema hema tû cehdeyê biseruber çin o. Cehdeyê Cumhurîyetî, cehdeyo xişno diyin o, labelê rayirê dewanê Pîranî ra xirabêr o. Yanî cehdeyê, kuçeyê zaf xirabî. Ê ke çand ser esto tîya de ciwîyenî, vanê di hîrê sero ra ver awka ma çinê bî. Welhasil tîya de beledîyecitî da vîst sere tapa de mende ya. Bajari, wayirê potansîyelêko xişn a, labelê bêwahar a.

Xozaya Mûşî zaf hîra û weş a. Zatenî Deşta Mûşî meşhur a. Ne veynîya ci ya ne zî peynîya ci. Ina deşte xisusen wesaran zaf weş yew manzara ana meydan. Kê qayil benî mîyanê deştî ra bigeyrî. Ca bi ca golê şenikî, dereyî, layî û çemî ina deşte dahîna weş kenî.

Tewr peynîya ino qisim de ez wazena behsê însananê Mûşî bikera. Çîyê ke ino nuşte de mi behsê înan kerdo, şima zî zanê ke sey însananê Mûşî mûhîm nîyê. Yew ca ewilî pê însananê xo rind beno. Tabî  ê ke zaf Mûşi de nêmanenî yan zî semedê gêrayişî ra yenî, ko însanê Mûşî zaf xemê înan de nêbî. Labelê ez hewna zî wazena tîya de behsê însanan zî bikera. Rojêk ez yew Mûşij reyde ronişte bîya. Mi ra va, to însanê Mûşî senî dîyê ? Mi va, wullayî ez ino di aşm ha tîya de, mi hema çîyêk fehm nêkerdo inê însananî ra. Derheqê înan de tû fikirê mi çin o.  Ageyra va ke, ti di aşm ney, vîst sere zî tîya de bimanî ti inê însananî ra çîyêk fehm nêkenî. 

Ino cûmle bese keno ke însananê Mûşî şima rê bido şinasnayiş. Însanê tîya, xam î. 

Tabî çîyê ke ez vana tene semedê însananê merkezê Mûşî ra vajîyenî. Mi hema tû qezaya Mûşî nêdîya. Labelê goreyê vatişan, însanê qezayanê Mûşî, însanê merkezî ra hewlêr î. 

   CAYÊ ÇÎ WERDIŞÎ

Şima zî îllehîm eşnawito ke Mûşi de zafanê heywancitîye beno. Kê pawenî ke goreyê ino heywancitî, goştê heywanan zî weş bêro şuxulnayiş. Werdê weşî bêrî viraştiş. Labelê çi heyf ke goreyê ina heywancitîye, viraştişê werdî de Mûşi tapa de menda. Bajari de hema hema di hîrê cayan vêşîr cayo weş çino kê çî biwerî. Ez tîya de înan ra behs bikera. Ez şina rehet vaja ke inê cayan vêşîr sewbina cayan de çî werdiş, şima poşman keno.

-Cîgercî Ibo

Ino cigerci ha Cehdeyê Cumhurîyetî sero yo. Têvera di dikanan ra yeno meydan. Yew dikan na kinara cehdeyî de o binê zî kinaro binê yê cehdeyî de yo. Cigera ino restaurantî, cigera Dîyarbekirî ra tikêna kêm rind a. Yanî sey cigera Dîyarbekirî nîya labelê tira tehmê cigera ma yeno. Kê rehet şinê biwerî û pê mird bibî. Badê cîgeri, sey îkram yew tatli danê kê. A tatliya înan zî zaf weş a. Semedê a tatli ra rew mewardî mase ra :)

Eke ez tehm, xizmet û pakîyeyi sero pêro pîya puan bida ina restaurant, ez 7/10 dana.

-Pera Center

Ma embazan reyde tîya de sandvîç û pîzza werd. Sandvîçê înan zaf weş bi. 

Pera Center hem sey restaurant hem zî sey kafe şuxulîyena. Şima şinê balkona ci de biroşî û çay zî biwerî.

Cehdeyê Îstasyonî de tam vera valîlîk de yo Pera Center.

Puanê mi tîya rê zî 7/10 o.

-Eywan Cag Kebap  

Eke rayirê şima kewt Mûş û şima veyşan  bîyê, miheqqeq şêrî Eywan Cag Kebap de werd biwerî. Poşmanîya ci çin a. Tabî şima eke şîyê, şêrî bexçeyo peyen de ronişî, cag kebabi sîparîş bidê û kişta ci de doyo akerde(açik ayran) biwazî. Doyê înan qesbaya kê rehet keno. Doyê şitê mîşneyan o.

Eke werdê şima qedîya, ca de mewardî. Çimkî sey îkram yew tatli danê kê.  A tatlîya înan zî sey werdanê înan weş a.

Ino restaurant, werd, xizmet û şuxulîyayişê xo reyde standardanê Mûşî ra zaf berz o. Puanê mi ci rê 9/10 o.

CAYÊ RONIŞTIŞÎ

Şima cayê ke mi cor de humaritî ra yewî de werdê xo werd û şima qayil bîyê ke cayêk de ronişî û çay biwerî. Semedê çayî ra zaf cayê est î. Labelê ez wazena şima ra hîrê cayan vaja ke şima hem tede çaya xo biwerî û hem zî Mûş temaşe bikerî.

-Beyrut Kafe

Beyrut Kafe ha vera valîlîk de qatê heştinê yew bîna de yo. Manzaraya ci xeylêk weş a. Hem roj mîyani de hem zî şewe kê şinê şêrî ino kafe. Tabî şewe dahîna weş û honik o. Yew qismê Mûşî seraser kê ra aseno. Kê şinê temaşeyê ci bikerî. Eke şima biwazî, şima şinê ino kafe de bowlîng zî kay bikerî.

-Seyîr Tepesî

Seyîr Tepesî ra şewa Mûşî

Seyîr Tepesî, ha corê Mûşî de yew tepe sero yo. Şima eke wazenî şêrî weyra, gerek şima google ra lokasyonê ci peyda bikerî. Nêke beno ke şima semedê rayirê ci ra zehmetî biancî. 

Ino mekan hîrê çar qisim ra yeno meydan. Qisimê ci sey nardiwan têrerêz bîyê. Eke şima şîyê, şêrî tewr cor de ronişî. Demlîk de çay û kuruyemîş biwazî. Eke şima şina, nizdîyê rojawan de şêrî û heta ke dîna tarî biba weyra de vinderî. Şima wîna hem roj hem zî şewi Mûşi temaşe kenî. Hema hema pêro Mûş, ha binê linganê şima de yo. Her şewe, mûzîko ganî est o weyra de. 

Rayirê ci normal o. Ne zaf baş ne zî xirab o. Tikê rampayin o.

-Kale Parki

Kale Parki ra dîmenêk

Kale parki goreyê Seyîr Tepesî dahîna rojawan de maneno. Manzaraya ino mekanî dahîna hîra û weşa, goreyê Seyîr Tepesî. Labelê rayirê ci berbat o. Zaf xirab o. Ez yew ray şîya, edî nîyetê mi çino ez yewna ray şêra. Ereba perîşan bîyê.

Ino mekan de mûzîko ganî çin o. Mi nêdî. 

Ferqê ino mekanî Seyîr Tepesî ra oyo ke, tîya de tene kafe çin o. Peyê kafe de yew parkzî  est a. Riyê ino ra nameyê ci Kale Park o. Însanî şinê a park de pîknîk kenî.  Tabî vernîya kafe de da des metro dergeyi de yew qela est o. Feket ino qela viraşte yo. Tebîî nîyo.

-Dîyar Kûnefe

Bê inê mekanan ez wazena behsê yewna ca bikera. Eke şima waşt ke çîyêko şîrin biwerî, Mûş de cayêko gerek şima şêrî Dîyar Kûnefe yo. Tewir tewir tatlîyê estî ino mekanî de labelê xisusen kûnefeya ci zaf weş a. Di şubeyê ino mekanî est î. Yew valîlîk ra cêr de, yew zî cêr de sereyê Cehdeyê Îstasyonî de yo. Mi rayêk tîya de soguk baklava werdi, a zî zaf weş bî. Xizmetê înan serkewte yo.

CAYÊ TURÎSTÎK Û GEYRAYIŞÎ

Aleddîn Bey Camîî

Mûşi de zaf cayê turîstîk  çin î. Seyîr Terasi û Kale Park ke mi cor de behsê înan kerd, kê şinê sey cayê turîstîk bihesebnî. Bê înan merkezê Mûşî de hîrê heb camî estî ke mi heme hîrê zî zaf begom kerdî. Mîmarîyê înan her gu yewî ay binê ra weşîr o. Inê camîyê Ulu Camî(Sesera 10.), Haci Şeref Camî(Sesera 17.) û Alaeddîn Bey Camî(Seserra 81.) yî. Heme hîrê zî zaf corê Mûşî de, Mûşa verên de manenî û zaf nizdîyê yewbinan î. Kê şinê 40 deqqa de heme hîrênan bigeyrî. Çimkî zaf xişn zî nîyê. Eke Mûşi de wextê şima bibo û şima biwazî cayanê turîstîkan bigeyri, miheqqeq inê heme hîrê camîyan biveynî. Eke şima Haci Şeref Camî geyrayî, polê ci yê çepî de di heb tirbê estî ke pê asinî dormareyê înan girewto yo, inê tirban zî biveynî. Tirban sero wîna nuseno: Başlari Kesik Şehît Kardeşler

Ez dormereyê camî ra persaya û înternetî ra ewnîyaya, la mi hîkayeya inê biraya nêdî. Înternet de vano ke kes hîkayeya înan nêzano. Riyê ino ra inê tirbê mi rê dahîna efsunin ameyî û zaf bala mi anti.

Ulu Camîî

Haci Şeref Camîî

-Pirdê Muradî

Tewr cayê turîstîko namdar yê Muşî, Pirdê Muradî yo. Ino pird, merkezê Muşî ra 12 km durî de çemê Muradî sero virazîyayo. Seserra 13. de hetê Selçukîyan ra virazîyayo. 

Pirdê Muradî, zaf destînasyonêko weş o. Eke rayirê şima kewt Mûş, miheqqeq şêrî weyra biveynî. Merkezê Mûşî ra 10 deqqa dûrî yo û rayirê ci zî rind o.

Ino pird zaf weş ba mi şi û qala ke ez peynî de kena ez wazena nika bikera: Goreyê mi ino pird, pirdê On Gozlû ra rindêr o. Tayê sebebê wîna fikirîyayişê mi estî tabî. 

Pirdê Muradî de awka Çemê Muradî zaf dahîna vîşa goreyê Çemê Dîcleyî. Sereyê aşma tebaxî de zî ma şî, hewna zî awka ci vîş a. Ina awki kutîn zî nîya sey Çemê Dîcle. Ê ke dîya zanê ke Çemê Dîcle ge ge çamur û lemarin a. 

Hewna mavajî Pirdê On Gozlû de cayê roniştiş û gêrayişî hêra û xişn nîyê. Tayê kinaran yê pirdî de sey zî çin a. Labelê çar kinarê Pirdê Muradî de cayê mesîre û gêrayişî est î. Xisusen 2020 de valîlîk yew xebata weş kerda û heme çar kinaran de çand km rayirê rayirşîyayişî virazîyayo. Inê rayiran sero bankî, pirdê viraşteyî, parkî, yew behçeyo heywanan(Hayvanat bahçesî) û sewbina tewir tewir çîyê est î. Kê şinê yew polê pirdî de pîknîk û çadir kampi bikerî.  Heto bîn ra kinarê rojhilatê pirdî de lewe sero yew kafeyo xişn est o. Ino kafe de sey bungalov qulubeyê est î. Kê şinê inê qulubeyan de bironişî û manzaraya pirdî temaşe bikerî. 

Hewna kê şinê vajê ke hîrê kinarê Pirdê Muradî de dar û ber têmîyan kewtî. Zaf manzarayêka weş arda meydan. Kê qayilî inê daran mîyan de bigeyrî. Labelê Pirdê On Gozlû de wîna çî çin o. 

Eke şima şî Pirdê Muradî, sere de lokantayo ke kinarê çepî ser de maneno de werd biwerî. Fîyatê ci zî mekbul î. Kinarê raştî sero binameyê Park 1071 yew kafe est o. Weyra de zî çaya xo biwerî û mûzîk bigoştarî. Ino kafe de êreyî ra dima mûzîko ganî destpê keno. 

Kê gerek êreyî de şêrî ino pird û mexrebî ra pey ageyrî. Hem roşnîye de biveynî û hem zî şewe. Heme hawayê ci cîya weşo çimkî.

PEYEN SERO

Goreyê mi Mûş, wayirê çîyêk nîyo ke kê xisusen semedê ay çî ra kê bêrî ina bajari bigeyrî. Tene hîrê heb camîyê û Pirdê Muradî. Qezayanî de zî wîna çîyê tek tûk est î. Bimehnaya pêroyî de yew bajarêka normal yê kurdan a. Yew cîyayîya ci çin a. 

Mavajî şima vejîyayişî gêrayiş û rayirê şima Çêwlig yan zî  Tetwanî ra vîyart, şima şinê tir fînê Mûşî zî û tîya de bigeyrî. Rayirê Çewlîg-Mûş û Mûş-Tetwan otobanî û zaf weş î. Feket xisusen tene semedê gêrayiş Mûşî ra kê nînê tîya. Çimkî cayê gêrayişî yew rojî de qedîyenî zaten. Inê gêrayiş zî ancax beyntarê aşmanê nîsan û îlon de beno. O wexto binê de ayom serd û giran o.

Eke hewna zî rayirê şima kewt, yew elo bikerî, ma pîya çay biwerî û zazakî bitereqnî. Silamî:)