28 Nisan 2023 Cuma

Dirika Celalî

Şarê Pîranî mîyani de semedê yew nêweşî yan zî mêrgî ra kilaman, deyîran ûsn vatiş bi çekuya ''diriknayîş'' reyde îfade beno. Eke yew mêrdimi mavajî yew tazîye de semedê ay mêrdeyî ra deyîr, kilam ûsn bivaja, semedê a mêrdimi ra şar vano ke ''filankesiki diriknena''. Na çekuyi tirkî de yena mehnaya karê ''ağıt yakmak'' î. Labelê çi heyf ke ne ferhenga tirkî-zazakî ne zî ferhenga zazakî-tirkî ya Grûba Xebate ya Vateyî de na çekuyi çin a. Ferhenga tirkî-zazakî de çekuya ''ağıt''î qet ca nêgirewto. Goreyê fikirî mi, şuxulnayîşê şarê ma şuxulnayîşêko mûnasîp o û çekuya ''diriknayîş''î heq kena ke heme ferhengan de ca bigîra. Ez bi xo zî na çekuyi ra û şuxulnayîşê ya ra zaf hes kena û rîyê no ra mi sernuşteyê nê nuşteyî ''Dirika Celalî'' kerd. ''Dirika Celalî'' yanî bi tirkî ''Celalin Ağıdı''. 


Celal dewa Pîranî Koşkarî(bi tirkî: Oba Köyü) ra yo. Maya Celalî çin a. Celal 18 serreya xo de sera 2011î de semedo ke şêro xalizayanê xo heti bixebetîyo, pey otobisi Dîyarbekirî ra keweno rayir. Rayirê Batmanî de yew tira tuxlayî û otobisi pêroginenî. Ina qaza de 25 kes mireno. Înan ra yewî zî Celal o. Mergê Celalî dima yayka ey Menes Yalçıni yew deyîri fînena ey ser. Na deyîri Youtube de di hîrê vîdeoyan reyde vila bîya û heme vîdeoyê deyîri zî zaf temaşe bîyê. Tîya de ez nê vîdeoyan ra lînkê tewr meşhurî videoyî ronena. Eke şima pay çekuya ''tîya'' yî nê, şima şinê deyîri biresî. Lînko eşkera zî ino yo: https://www.youtube.com/watch?v=fhtBLTZb1HM&t=68s 

Mi ino nuşte de vateyanê diriknayîşê Ata Menesî, vateyanê ''Dirika Celalî'' nuşti. Tayê çekuyê ke mi weş fehm nêkerdî, mi kişta înan de îşaretê persî rona. Çekuyê ke xam î û beno ke her kes înan fehm nêko, mi dîpnot de îzahatê înan ronayo. 

Dewijan mîyani de nameyê Menes Yalçıni ‘’Ata Menes’’ o.  Menes Yalçın zî Koşkar ra ya, emire ya şeştî vêreto, wendiş û nuştişê ya çin o û nika Xarpêt de emir kena. 

Ata Menesi ina diriki de tene Celalî ser o nêdiriknena. Mêrdeyê Ata Menesî hetê şarî ra kişîyayo û wexto ke o kişîyayo, dêmek gedeyê înan pêro ezeb bîyê. Di qitayê ina diriki de  çekuyanê ''kîbarê m’'' û ''kutik'' reyde venda mêrdeyî xo dana û vana ‘’kutik inay meki, mi dayika yêtimon meki’’. Ê qitayê ke behsê mêrdeyî xo kerdo, mi cêr de belî kerdî.

Wexto ke kê ina diriki goştarenî, pey de yew vengê bermayîşê yew cenîyi yeno goşanê kê. Nameyê a cenî Emîna yo û waya Celalî ya.

Fitrafo ke qeydê vîdeoyê diriki de yo û ino nuşteyî ma de ca gîno, fitrafê Ata Menesî nîyo. Bi hawayo sembolîk ameyo şuxulnayîş. Semedo ke ay vîdeo, ino fitrafî reyde meşhur bîyo mi zî waşt ke ez ay fitraf bişuxilna.

Semedê yardimê ey ra ez dewa Koşkarî ra embazê xo Sami Yardımcı rê zaf sipas kena.


Vateyê Deyîri:

Lurî lurî lurî lurî lurî lurî lurî lurî lurî lurî lurî

Kîbarê m’ lurî

De lurî lurî lurî lurî lurî lurî lurî

Berxê m’ lurî

De lurî lurî lurî lurî lurî lurî lurî lurî

Zerencê m’ lurî

De lurî lurî lurî lurî lurî

Bêewcnê[1] m’ lurî

 

De ez qirbon bena kîbardê xu rî

Wez qirbon bena birandardê xu rî

Eywax birîndarê mi

Eywax birîndarê mi

De birîndarê m’ vewr varena zimistun o

Ez qirbon cîger payîz vêrîya[2] zimistun o

De şargulay[3] xu dekerdi xu rî weno

To serê xu girot rageyrawo sera şîyo

De felek korî ti xapînayo

Eywax leminê birîndarê mi

 

De ez qirbon beno cîgerdê xu rî willay bê may o

De may’ cîgerdê mi çin a çarmey’ xu besto bîro cemetê to di roşo vajo ‘’leyro’’

Ez qirbonê birardê warondê pelşikton beno

De derd yeno derd yeno derd yeno derd yeno

De willay derde m’ koyon ra giron o

 

De ez yayka Celaldê kîbar nîbînî

De wa ez heşay’ yabon bibînî

De wa ez yaykay’ Celaldê delal nîbînî

Wa ez heşay koydê Bazirgîr bibînî

De ez vunu vunu vunu vunu vunu vunu

Ez cîgerdê xu rî vunu

 

De cîgerê m’ nimaj warişti Emna[4] way’ mi çontê xu giroto

De way’ m’ meverd biray’ m’ şîro bêwey[5] înşatono

Mela bor serê makînon o

De zon biray’ m’ kerdo yarenî yo

Yaray’ cîger yaray’ serî ya

Ez bimro ez bimro ez bimro

Birîndardê xu rî

 

De ez qirbon beno qirbon beno qirbon beno qirbon beno

Ez a bejn û balda  kîbarêr r’ qirbon beno

De ez qirbon beno xefledê tezî r’ beno

Ez qirbonê cîgerdê warda xu beno willay bêewncî yo

De wayê tu derguşay’ cîgerdê xu lurnayo

Ez qirbon çimonê tu nêdî, tu nêresnawo

Eyla hesîr mendî çogon do

To cîger berd vist xuvero

De way’ mi way’ mi way’ mi way’ mi way’ mi

Birîndaray’ mi

De ez birîndarê xu bîyer xu heto

Wax leminê wax leminê wax leminê cîgerdê xu rê vono

 

De Emnay m’ mebermi mebermi mebermi mebermi

Wa cîgera Emnaday’ m’ keli nêko keli nêko

De Emnay’ m’ emrê Alla yo emrê Alla yo

De Allay rê bi, Allay berdo

De yaykday’ to darbay’ qulun a wo

Willay darbay’ qulun gedika[6] zor a

De willay darbay’ Allay rehet a

Ez mireno mireno mireno mireno

Birîndarondê xu rî

 

De ez qirbon cîger şono birneno bilêton o

Ez qirbon cîger wênşeno otobison o

Eyla bîwa[7] qay ina viraj ti nêgîna

De şufurê otobisi von naşi yo nezon o

De ina bîmrad viraj nîgîna kîbarê m’ kena yaralî yo

Ez qirbon Celalî mi gulay’ bexçon o

Ez qirbon warondê xu rî willay buy dono

Ez bimiro ez bimiro ez bimiro ez bimiro

Birîndardê xu rî

Ax ez bimiro ez bimiro ez bimiro

Yaralîdê xu rî

 

De qewmê Celaldê mi willay qewmo zaf o

De willay temom bî havil çew nêkeno

Ey la rebbîyo şîrin sey xu keno

De cîgeray’ waron veşneno

Ez bimro bimro bimro bimro bimro

Birîndardê xu rê bimro

 

Ez qirbon bena willay mi dî televzono dawo ecato[8]

Ey la willay korîn ez nêzono tirkî ra çî nêzono

Ez qirbon nomey’ Celaldê m’ dîya, willay mi nêzonawo

Ez ewnîyaw bêwext tula willay çir kena(?) qelibeya

De ez ewnîya torbey’ sîyay pêverşîyo

Ey la korîn willay cîgeray’ m’ cêr kay kerd veşay, mi va ‘’ino kom o ino çina yo?’’

Ez bimro ez bimro ez bimro ez bimro

E nêzono kîbarê min o

Ez bimro ez bimro ez bimro

Celaldê kîbar r’ bimro

 

De ez warişt kewt makînon ma bîweno(?) pey Pîronî yo

Ez ewnîya ino rîyer willay pêro şewq şemal dawo

Ez qirbon kîbarê m’ visto tabiton o

Ax birîndarê m’ kerd tabiton o

De visto serey’ dolmîşon o

De vere yê tada bêwey Koşkar[9] mîyon o

De ez bimro ez bimro ez bimro ez bimro

Ez birîndardê xu rî bimro

 

Ez qirbon Celal berdo willay ha comî ver ronaye wo

Ez qirbon yayka kor şî dor durmey willay tabiti şî omeyo

Ez qirbon mi va ‘’Sileymon[10] biray’ m’ ina meki ez ina sere tabiti ako ez hela veyno go se bîyo’’

Va ‘’way’ mi willay nêverdon ti veyna’’

Va ‘’ne mi dîyo ne ez verdon ti veyna’’

De ez bimro ez bimro ez bimro ez bimro ez bimro

E birîndardê xu r’ bimro

 

De derd yeno derd yeno derd yeno

De willay Celal serê heme derdon girewto

Ez qirbon darbey pêro çikoley’ darbondê  mi ser kerdo

Ez bimiro ez bimiro  ez bimiro

Birîndardê xu rî


 (Wirdî qitayê cêrin de behsê mêrdeyî xo kerdo.)


De Celalê m’ ey to emrê ay Rebbî yo                       

Ez se ko se vajo ey şar zor a

De kîbarê m’ teng yêre wo rojawon o

De kîbarê m’ bî meşo çemdey’ kutkon o

Ey la willay kutik rona qesabê qesabon o

De willay rona herbê dûyelon o

De wez bimro wez bimro wez bimro wez bimro

Ez birîndardê xu r’ bimro

Wez bimro wez bimro wez bimro

Celaldê xu r’ bimiro

 

De mi va ‘’kutik inay meki, mi dayika yêtimon meki’’

Mi va ‘’kutik inay meki, willay kîbar bawikê ezebon o’’

Ey la kutik derde m’ giron meki

De ez bimro bimro bimro bimro

Serê heme kulono derdon ez Celaldê xu rî vono

De ez bimro willay ez warzaydê xu rî vono

 

De şar vono ‘’yayki ti ra yena buyay’ dayki’’

De willay kîbarê m’ ez tu rî rizeno rişeno

De şar şew hown gîno rakuweno

De willay heta nimaj ez kerd xeyalon o

Ax zonê derdê mi giron o

De mi derde xu kerdî way tewron o

De cîgerê m’ willay mi eşt xu pol ez omew bêwey Pîronî yo

Mi va ‘’gulam bî ma şîr verê denizon o’’

Mi va ‘’ez in derdon xu berd bid deniz ow şîr keye yo’’

Willay denîz va ‘’ez derdonê tu nêgîno’’

Willay mi girewt şî binê tabunun o

Ez bimro ez bimro ez bimro ez bimro

Celaldê xu rî

 

De willay mi kerd bindê balişnon o

De kîbarê m’ willay mi kerd bindê balişnon o

De cîger mi serey’ xu na ser willay mi kul kerd, kerd xu gon o

De Celalê m’ ez mireno willay hewa yen heway’ koyon o

De cîgerê m’ hewa yen heway’ koyon o

De Celalê m’ willay xu dir on kulon derdon o

Willay kerdî pêrê mi binê caxon[11] o       

De ez nîzon bira ez kom vac kom ca mono

Ez Celal warzadê xu rî vaco

Ez birîndardê xu rî vaco

 

De va ‘’Celal birnay nê bîletî’’

Va ‘’cîger şono xalizondê xu het o’’

Va ‘’şon ben bonder şufurey o’’

De ez bimro ez bimro ez bimro ez bimro ez bimro

Ax ez cîgerdê xu rî bimiro

 

De erdê mezeldê Koşkar çi qeraj o

Ez qirbon mi nêzona mergow kor dîna di bîyo îlaco

Ez qirbon daronê mezelî tule besto

De cîgerê m’ qey çimonê sîyayono rindon xemum besto[12]

De ez nêzona merg kor dîna di est o

De ez şona dorday’ tirbay’ yêy di şîyo

Ez qirbon bonê kîbardê mi newe wo

Ez bimro tu rî willay ne qulik o ne pace wo

De wez bimiro wez bimiro wez bimiro wez bimiro

Ez birîndardê xu r’ bimro

De wez bimiro wez bimiro wez bimiro

Ez warkeynondê xu rî pelşikton r’ bimiro

 

De may’ yîn çîn a bonco bindê peldê xono

De vac hela binê[13] vindî sebir bikî

De ez bimiro ez bimiro ez bimiro ez bimiro

Cîgerday’ şima rî

Ez bimiro ez bimiro ez bimiro ez se kero



[1] bêewnc: bêqusir

[2] verîya: vêret

[3] şargula: heqbe, torbe

[4] Emna waya Celalî ya û vîdeoyê deyîri de gama ke Ata Menes na deyîri vana, pey de vengê bermayîşî yeno. A ke bermena Emîna ya û Ata Menes deyîri de ti ra vana ‘’mebermi’’.

[5] bêwe: mîrat, çîyo bêxeyr (bi tirkî: meret)

[6] gedika: zaf

[7] bîwa: sey nêbeya, nêzani ûsn yew tabîr

[8] ecat/ecas: xeber

[9] Koşkar: Yew dewa Pîranî ya û tirkî ti ra vanê Oba

[10] Sileymon birayê Ata Menesî yo.

[11] binê caxon: gövdeye însanî de bine çijeyan, cayo ke raşti qefesa mêrdimî yeno

[12] xemum bestiş: kes merdo û edî çimê yê padîyayî

[13] binê: tayê, tikê



2 yorum: