HÎKAYEYA KITABA ''FOLKLORÊ PÎRANÎ''

Sera 2020î… Sera Covîd-19 û pandemîyê… A seri mi xo qeydê îmtihanê KPSSyî kerdbi û ez semedê ina îmtihani ra xebetîyaynî. Rîyê janî ra ma Dîyarbekirî de keyê xo qefelnabi û ageyraybî dewi. Dewi de kar û gureyê mi çinê bi, ez zî KPSS xebetîyaynî. Ay amnanê 2020î de îmtihanê ALESî zî est bi û mi ina îmtihani rê zî xo qeyd kerdbi.

Îmtihanê ALESî 16ê aşma tebaxi de bi. Ez yew di roj ra ver semedê ina îmtihani ra şîbîya Dîyarbekir. Şewa îmtihanî ez keyê yew waya xo de mendinî. Sey ina gami yeno mi vîr, ay nimaj ez hewnî ra wariştbîya ke ode honik o û teber de yew germê cehnimî ha destpê keno. Şeytonê mi va, bidi qafa ro kuştebikewi, ALES to rê çi lazim a? Çi kare to veynena? Ez inawa yew panc daqqa fikirîyaya û mi xo cili de merqinîk da. La peynî mi zorê şeytonê xo berd û ez warişta şîya îmtihani… Di gam aver yew gam tapa rayîrraşîyayîşî reyde ez şîya cayê imtihana xo, Unîversîteya Dîcleyi. Hîkayeya kitaba ‘’Folklorê Pîranî’’ ay roj inawa destpê kerd.

Dekewtişê îmtihanê ALESî de tû amancê mi çinê bi. Mi xo bi xo vatbi, madem ez semedê KPSSyî ra xebetîyaya, zaten babeta wirdî îmtihanan eynî ya, ez dekuwa ALES zî, beno ke siba disibay mi yew lîsanê berzî kerd û lazim bi.

Badê sonucê ALESî eşkera bi ke mi yew puano weş girewto.  Sonucî ra yew wext dima mi medyaya sosyali de dî ke Unîversîteya Artukluyî semedê zazakî lîsansê berzî ra îlanê xo weşanayo. Mi ca de muracatê xo kerd. Tabî yew heyecan û keyfo pîl reyde mi ino muracat kerd. Labelê beşa lîsansê berzê bitez de tene hîrê wendekarî girewtinî. Artuklu  yew îmtihano nuştekî zî kerdinî semedê wendekar girtişî ra. Ez badê semedê îmtihano nuştekî ra şîya Unîversîteya Artukluyî û mi dî ke gelek kesî ameybî dekewtbî a îmtihani. Mi xo bi xo va, ande kesan mîyani de şansê mi zaf kêm o, qezençkerdişê mi zaf zehmet o. Hevîya mi birîyaybî û ez inawa ageyraybîya keye.

Muracatê mi dima tayê wext vîyartbi. Sey ina gami mi vîr yeno, dewi de yew wextê îreyî de ez mintiqaya Bîrbawkalî(Bîrdamehem) de bîya û mi dî telefonê mi cenîya. Embazê mino erjaye Mamet Qetekonij mi geyraynî. Xebera weşi ino embaz dayi mi û va, sonucî weşanîyayî, to zî lîsansê berzî qezenç kerdo... Heta ay emrê mi inawa zaf xeberî girewtbî mi, sonucê îmtihanê SBSyî ra bitewşi heta sonucê YGSyî, qezençkerdişê Unîversîteya Marmarayî ra bitewşi heta ina unîversîte ra mezun bîyayişî… Inawa tû serkewtişê akademîkê, sey Unîversîteya Artukluyî de qezençkerdişê lîsansê berzî ez şa nêkerdbîya. Mamet ke ina xeber day mi û telefon qefelna, mi vîr yeno yew vîst hîris metre ez keyf ra vazdaybîya û gama ke mi aver de datî xo dîbî, ez şermî reyde vindertbîya. Mi va, ko vajê ino gêj bîyo, aqil pernayo…

Badê Unîversîteya Artukluyî de semedê mi ra hîkayeya zazakî lîsansê berzo bitez destpê kerd û hîrê seri ramit. Babeta tezê mi folklorê Pîranî bi. Xususen sera hîrêyini semedê mi ra zaf zehmetin vêreti. Ina seri ez ewilî da pancês heb dewê Pîranî de geyraya û mi materyalî arêkerdî. Dima nuştişê tezî destpê kerd. Ê ke dahîna ver tezê lîsansê berzî nuşto, ko weş mi fehm bikerî. Çimkî zaf xebata zehmetin a. Şewirmendê mi mamoste Îlyas Akman bi û prosesê nuştişê tezî de mamoste wena şi Amerîka. Rîyê ino wenayîşî ra şewirmendê mi bedelîya û wextê peyenan de mi mamoste Ahmet Kırkan reyde dewom kerd.

Ewilî babeta tezê mi bi mehnaya pêroyî de folklorê Pîranî bi û mi tezê xo de binê hîrê sernuşteyan de folklorê Pîranî krîtîk kerd. Nê sernuşteyî inê bî: Edebîyato Fekkî, Kulturo Maddî û Bawerîyê Şarî. Mi tezê xo inê hîrê sernuşteyan ser o awan kerd û teslîm kerd. Labelê pawitişê tezî de jûrî va, gerek ti qismê Kulturo Maddî û Bawerîyê Şarî vejî û tene Edebîyato Fekkî ser o dewam bikerî, inawa tezê to têmîyankewte bîyo û tene yew polê folklorî ser o dewamkerdiş dahîna raşt beno. Inawa va û hîrê aşm dergkerdiş da mi. Jûrî de mamosteyi Îyas Akman, Ahmet Kırkan û İbrahim Dağılma est bî. 

Raşteraşt ino qerarê inan zaf hewesê mi şikit. Çimkî heta a gami heme prosesê tezî de şewirmend mamoste Îlyas Akman mi reyde têkildar bi. O şinaynî endamanê binan yê jûrî ra babeta tezê mi bivajo. Yanî gerek a merhele de di qisimê teze mi nêameynî betalkerdiş. Eke ewilî mi ra bivatinî tezê xo tene yew polê folklorî ser o virazi, ez zî goreyê vateyê înan xebetîyaynî. Labelê ande xebati dima yew qerar reyde 100-130 rîpel tez betalkerdiş, mi rê qet raşt nêame. Ande ez behcîyaya ke mi va ez caverdena. Ez ina wesîla reyde wazena ke hewna ê mamosteyan rexne bikera.

Ino qerarê jûrîyî dima yew aşm çewres roj betim mi tez ser o qelem kaynêdayi. Badê mamoste Îlyas û mamoste Ahmetî reyde mi qal kerd û mi peynîya tezî ardi. Axrê ke êlûlê 2023î de tezê mi ame qebulkerdiş.

Sereyê xebata ino tezî ra fikirê kitabi mi de est bi. Mi xo bi xo vatinê, eke tezê mi bêro qebulkerdiş, ez dima sey kitabi weşanena. Qebulkerdişê tezî dima mi ay di qisimê ke tezî ra vetibi mi newe ra îlaweyê metnê tezî kerdî. Inê qisimî, Kulturo Maddî û Bawerîyê Şarî bî. Mi inê qisimî îlaweyê metnê tezî kerdî û ez mamoste Denîz Gûndiz reyde kewta têkilî. Mi waştinê ke kitaba mina ewilîni Weşanxaneyê Vateyî ra vejîya. Ino xusus semedê mi rê yew mehnaya sembolîki îhtîva kerdinî.

Aşma teşrîna verêni yê 2023î de mamoste Denîz Gûndiz reyde semedê kitabi ra têkilîya ma destpê kerd û heta sereyê adarê 2024î ina têkilî dewom kerdi. Axrê ke adarê 2024î de kitaba mi weşanîyayi.  Ino prosesî de beno ke hîrês çewres ray mi metnê kitabi ser o raştkerdişî, îlaweyî ûsn kerdî. Her wendişî de tayê çiyê ke çimanê mi ra perraybî, raştê mi ameyî û mi raşt kerdinî. Mamoste Denîz Gûndiz redakte kerdinî û mi rê şawitinî, mi sewbina tayê raştkerdişî kerdinî û ey rê tapa şawitinî. Inawa seke ma wirdî pey yew topi kay kaybikerî. Axrê ke yew ca ra pey edî ma halo peyen da kitabi û erşawiti matbaayi. Tîya de ez wazena vaja ke werekna mamoste Denîz Gûndiz, kitaba mi ser o dahîna vîş bivindertinî, xeta û kemanîyeyê ke çimanê mi ra perrayî raşt bikerdinî. Çimkî çime yew nuştoxo tezeyî û ey yew edîtorî, eynî nêewnîyenî û eynî nêveynenî. Beno ke sereyê mamosteyî asan nêbi û nişna weş kitaba mi ser o vindero.

Yew kitabi de qapax, goreyê mi zaf çîyêko muhîm o. Rîyê ino ra mi waştinê ke kitaba mina ewilîni wayirê yew qapaxo weş biba. Mi semedê ino ra yew embazi reyde têkilî viraşt û qapaxê kitaba mi ina embazi viraşti. Objeya ke mi waştinî qapaxî ser o biba belî bî û mi fitrafê ina objeyi antbî. Ina obje yew başneka derzînan bî û cî ko mî vîr yeno dîsê keyê ma ra leqnaya bî. Badê ez bander bîya ke ina başneki, cêzê maya mi ra menda bî… Yew başneka tewr tayê çewres serra… Mehnaya manewî zî îhtîwa kerdinî. Zatenî mi kitabi îthafê maya xo kerdibî û mi waşt ke qapaxê kitabi de zî maya mi ra yew obje biba. Semedê ino ra ez şîya dîsê keyê ma ra mi fitrafê ina başneki ant û embazi rê şawit. A zî yew qapaxo serkewte viraşt mi rê.

Weşanayîşê kitabi dima yew hîsê serkewtişî û keyfweşî kewti ganê mi. Mesajê nas û dostan, inê hîîsê mi dahîna vîş kerdî. Eke folklorê Pîranî rê sey yew sereyê derzini zî bibo havila mi bîya ez xo serkewte hesibnena. 

Semedê folklorê Pîranî ra xebatê mi ko dewom bikerî û eke qismet bibo ez ko doktoraya xo zî folklorê Pîranî ser o viraza. Ina wesîla reyde ez hewna ê ke ina xebati de mi rê yârdim kerdo, hemînan rê zaf sipas kena. Silamî.