MA BI ZAZAKÎ ÇI BIWANÊ?

Zaf embazan ra mi eşnawit, vanê ma bi zazakî çi biwanê? Edebîyatê zazakî de seba ma çîyêk çin o ke ma biwanê. Bala ma zafane şina klasîkanê dinyayî ser. Ez pê klasîkanê dinyayî cewab bidî.

Eke verê cu ma biewnê Dostoyevskî ra, Dostoyevskî kitabê xwu yê "Gêj/Xînt"î (Budala) de nêzdîyê hezar rîpelî tena sosyeteyanê rusan ra behs keno. Sosyeteyê rusan wexto ke yenê têhet çi qal kenê?, partîyê/baloyê xwu senî virazenê?, adetê înan senîn ê?, çi weşê înan şino? û sey nînan tayê çîyan ser ra behsê şarê xwu keno, şarê xwu dano şinasnayîş. Xora edebîyatê modern ê rusan, nêzdîyê dewrê Dostoyevskî de dest pê kerdo.

Ez yewna nimûne bidî şima rê. Emila Zola û kitabê aye "Meyxane". Emila Zola Meyxane de behsê çi kerdo? Ey zî şarê xwu ra behs kerdo. Keyeyê Fransizan ra, cenaze û tazîyeyanê Fransizan ra behs kerdo. Feqîrîye Parîs de senîn a?, feqîrî Parîs de çi zehmet ancenê?, Parîs de mabeynê babî û dayîkanê fransîzan û qijê/domananê înan senîn o? û sey nînan behsê tayê çîyan keno. Xora edebiyatê modern ê fransizan zî nêzdîyê dewrê Emila Zola de dest pê kerdo û nuştoxanê înan zî şarê xwu ra behs kerdo, şarê xwu dayo şinasnayîş.

 Eke ma biewnê edebîyatê ma, edebîyatwanê ma kitabanê xwu de se kenê? Ê ma zî şarê ma danê şinasnayîş. Hîkayeyanê ma nusenê, keyeyanê ma nusenê, şayîyanê ma, qehiranê ma, dejanê ma, orf û adetanê ma nusenê. Yanî şarê xwu nusenê, to ra, mi ra, ma ra behs kenê.

 Edebîyatê modern ê zazakî zî newe dest pê kerd. Nika zî Dostoevskî û Emila Zola se kerd, edebîyatwanê ma zî eynî çî kenê. Mabeynê înan de tena ferqê kalîte, xorînîye, tecrube û çîyanê winasî estê. La karê înan yew o, terzê înan yew o, rayîrê înan yew o. Yanî ê ke vanê edebîyatê zazakî de seba wendişî ma rê çîyêk çin o, eslê xwu de vanê qîymetê hîkayeyanê şarê ma çin o ke bêro nuştiş û wendiş. Xwu vîr ra mekerê ke hîkayeyê ma zî sey hîkayeyanê heme şaranê dinyayî qîymetin ê û eşkenê mîyanê xwu ra edebîyatêk xoserî vejê.

-SERMEST